قالب وبلاگ

قاچاق گلدیم بیرده گؤروم داغلاری

اوجالمییب،قوجالمییبلا داغلار.

اوردان كئچدیم یادیمداكی باغلارا

یاشیل باغلار قارا كئییب آغلییر.

بالتا كسیب یان یان دوشوب آغاجلار

خیردا موما سولوب اورك داغلییر.

بیزیم یوردون داغلاریندا بیر سیرر وار

داغا باغلی هر كیم اولوب قالیبدی

باغدان كئچن خزل كیمین یاغیبدی.

هانسی باغدا یووا سالیبدی قارتال؟

اوجا اوچان قوشلار یوواسی داغدی

اوجا داغلار باشی دوماندی آغدی.

بازیق كیمین سیخیلمییاق بیر یئرده

پائیز اولا،باهار اولا قوی اولسون

داغ باشیندا اؤردو كرگ قورولسون.

 هندوانه سمبل شب چلهاولین چیزی كه از یادآوری شب چله به ذهن خطور می‌كند، حضور «هندوانه» در این مراسم است. هندوانه مظهر شیرینی، خونگرمی، سرسبزی و سرخ‌فامی، شادابی و سرزندگی است. «هندوانه» برای شب چله لازم است و این رسمی است كه تاكنون بدون تغییر باقی مانده است. از همین روست كه می‌توان در میان «خوانچه‌های خانواده داماد برای خانواده عروس هنوز آن را مشاهده كرد!

خوانچه
«خوانچه» و یا به تلفظ «آذربایجانی‌ها»، «خونچا» به تحفه‌ای گفته می‌شود كه خانواده داماد در شب یلدا برای خانواده تازه‌عروس می‌فرستد. در میان این خوانچه، علاوه بر هندوانه می‌توان تحفه‌های رنگارنگ نظیر پارچه‌های حریر و گرانقیمت، میوه‌ها و شیرینی‌های متنوع و آجیل را مشاهده كرد برخی از آذربایجانی‌ها و به ویژه «تازه‌داماد» در چنین شبی سعی می‌كند ذوق هنری خود را به رخ خانواده عروس و به ویژه عروس‌خانم بكشد! به همین خاطر، هندوانه را به شیوه زیبا، جالب و شورانگیزی، تزئین می‌نماید!

بیری واری ایدی بیری یوخودو. پائیز یولدان چوخ تلسمه ائله یئتیشمیشدی.یارپاقلار گوده فیرلانا فیرلانا اؤلوم گونلرین توی توتموشدولار.اورگیم چوخ سیخنتی حالیندایدی،اسیر اولموش بیر قوش اورگی كیمی تاپپیلدیردی.اؤوه دن چیخدیم، هارا ؟ بیلمیرم.

آز یا چوخ گئتمیشدیم،خارابا و شونامیش بیر دووارا یئتشدیم،دوواردان ایكی تای قاپی گیریش یولو ایچون آسلانمیشدی.قاپی سینیق و دئشیك دئشیك ایدی،آز مات قالدیم من بوردا نه ائلیرم؟كیم منی بورایا گتیردی، بورا هارادی؟

چوخ قاباقلار گلمیشدیم،آمما آتام ائله، آتام دئیردی هر واخت سیخینتییا دوشدون چاراسیز و بیلینمز بیر فیكیر اورگینده آغیرلیق سالدی بو یئره باش وور،آدام یونگوللشر.

یری وارایدی بیری یوخودو.بیر یارانمیش یئر وارایدی.بو یئر ایشچیلر ایچون یارانمیشدیر.ایشچیلر امك حاققلارین آلمامیش و اللرینه چاتمامیش اونون فایزی بو یئرین حئسابلارینا تؤكولوشوردو. آخی راضیلیشیق وارایدی بو یئر ده ایشچیلر ایچون خیدمتلر اولسون،ایمكانات لار یاران سین.ایشچیلرین پیس گونلرینده،درده دوشن زامانلاردا اونلارین الیندن توتسون،دادلارینا یئتیشسین.

چوخ زامانلار كئچدی، بو ایشچیلره بیر سجیلد وئردیلر و اونون آدین "دفترچه تامین اجتماعی" قویدولار. بو نیت ائله بو ایش یاراندی كی هر كمسه بو سجیلد ائله او یئره گئتسه اونون ددلرینه سورتگو وئرمك ایچون هئچ جوره امك حاققی الینمییاجاق.

ایشچیلر چوخ فشارلی و خوشاگلمز ایشلرده مشغول ایدیلار. بو سبب ایله گون با گون ضعیف لنیب بی حال اولوردولار.یادلارینا گلدی كی:

-          بیزیم كی "تامین اجتماعی" واریمیزدی موداوا اولماق ایچون نه سبب او را گئتمیریك؟

با وجود آنكه شصت و هشت سال از پیروزی جنبش ۲١ آذر می گذرد. هنوز هم از طرف مخالفین داخلی و خارجی مبارزه ایدئولوژیكی همچنان ادامه دارد. مخالفین این نوع نگرش علاوه بر گوناگونی اشان برای اثبات  به اصطلاح نقطه نظرات خود، بیشتر به جنبش و چگونگی تكوین آن سطحی بر خورد می كنند. آنها ادعا می كنند كه جنبش هیچگونه زمینه اجتماعی نداشته، بلكه بعد از ورود متفقین به ایران، دولت شوروی از ضعف دولت مركزی استفاده كرده و در این منطقه آزاد شده  نیروهای طرفدار خود را گرد آورده و طرح چنین حركتی را ریخته است. برای اثبات این امر، از آرشیوهای مخفی شوروی كه بعد از فروپاشی عیان شد، استفاده میكنند. آنها ادعا می كنند كه گویا استالین رهبر وقت شوروی طی نامه ای به میر جعفر باقروف از ایشان خواسته كه حركت تجزیه طلبانه ای را در ایالتهای تحت اشغال نیروهای شوروی، یعنی در آذربایجان و كردستان رهنمون شود. یعنی نظر مسكو این بوده كه در آینده بخشی از خاك ایران را جدا كرده و ضمیمه خاك آذربایجان شوروی نماید. این داستان ۶٨ سال است كه تكرار می شود. حتی به  اصطلاخ مورخان مخالف این جنبش بدون اینكه شرائط بوجود آمدن این جنبش را توضیح دهدند، یك سری نامه ها و توصیه ها را در كتابهای خود ردیف كرده و آن نهضت را مورد انتقاد قرار می دهند. از این رو می توان ادعا كرد كه این نوع مورخان چون فلسفه تاریخ را نمی دانند. و لذا به جنبش و چگونگی تكوین آن سطحی مینگرند.

در صورتی كه برای رخداد یك جنبش پیش شرطهائی لازم است. از آن جمله، زمینه تاریخی، اجتماعی و سیاسی و روانشتاسی توده.

بیری وارایدی بیری یوخودو.آللاه یارادمیش چوخودو.تزه تزه  یارپاق لار یئره دوشمك دیدیلر، ایاق آلتیندا قالان یارپاقلارین بعضیلری خیشیلتی ائله ازیلیب و بعضیلری یاشاماق ایچون یالوارمادیلار، آمما گینه ده ازیلیب تورپاقا قاریشیردیلار. پائیزین اؤنجه دیریلمه گؤنلریدی.مشت‌قادرعمی اؤز حیاط یولداشی ائله كورسو قیراقیندا اتورموشدولار.ائوده هئچ های كوی یوخودو.

آلیش وئریش بازارینا بیر گون قالمیشدی،مشت قادرعمی دال پالاتایا(پالاتا=اتاق) گئتدیب بیر آز درده دین شئی حاضیرلاماقدایدی.

-          علی بئی نه قیئریسن،مشت قادر عمی نین حیاط یولداشی دئدی.

(علی، مشت قادر عمی نین ایكنجی آدی ایدی)

-          هئچ زاد، بو جاوابی قه هرنمیش و حیصلی حالدا دئدی.

-          پس سلقون توتوب كیشی، گل بیر آزجا اوتور، دانیش، ده – گول، قوی بیزده بیلك دونیا ندی، ار ندی،اولماز كی همیشه اؤزوندا سیرائدیب دلیلر كیمی اؤز ائله دانیشاسا.

-          صاباح ایستیرم گئدم بازارا،آلیش وئریش گونو صاباح دی؟

-         خئیر اولا؟ گینه نمنه ووروب بینووا؟عاغیلووی ایتیربسن ای كیشی،بیزیم بازاردان آلماغا نه ائحتیاجیمیزواردیر.

پس از این پیروزی، اسماعیل باشكوه فراوانی  وارد تبریز و خود را شاه خواند.(۱۵۰۲م) بدین گونه اساس دولت صفویان، در پایتخت آنان تبریز پی ریزی شد. در آغاز، اكثریت اهالی این دولت، تركان آذری بودند. رهبری نظامی، اداره مالیاتی، اداره ولایات و همه وظایف درباری در دست اعیان تركان آذری بود. اردو نیز اساسا" متشكّل از طایفه های ترك آذری بودند. در مكاتبات درباری و نظامی تا حدّی سیاسی نیز زبان تركی آذری به كار می رفت.[1]

شهر تبریز، از ابتدای تشكیل دولت صفوی تا سال ۱۵۵۵میلادی، نه تنها مركز اداری و سیاسی كشور محسوب می گردید، بلكه در عین حال، مركز اقتصادی و اجتماعی این سرزمین هم بود.[2]

بدین ترتیب، غیرت و فداكاری بی حد جُنید و خلف او، فكری را كه امكان عملی نشدنش هرگز نمی رفت، ممكن ساخت.[3]  و شاه اسماعیل توانست با كمك قزلباش ها وحدت ملّی ایران را تحكیم كند و او پس از حركت از لاهیجان، سرتاسر ایران را از كرمان و فارس و خراسان تا خوزستان و عراق عرب، تحت پرچم دولت واحدی درآوردو ملوك الطوایفی را از ایران براندازدو سیاست تمركز را مستقر سازد.[4]

سرزمین قره باغ، چنان كه در صفحات قبل دیدیم، از دیریاز، در دوران های مختلف، با آذربایجان جنوبی، سرنوشت مشترك داشت و فرمانروایان سلسله های مختلف كه تبریز را پایتخت خود قرار داده بودند، از قره باغ به علّت آب و هوای مناسبش، به عنوان قشلاق استفاده می كردند. پس از تثبیت قدرت شاه اسماعیل صفوی و استقرار سیاست تمركز در ایران به پایتختی تبریز و با یكپارچه شدن ولایات مختلف آذربایجان، این ایالت به مركزیّت تبریز به چهار بیگلر بیگی تقسیم گردید: