قالب وبلاگ


من توركم ، آذری یوخ
Vətən Anadır ANA çağırır bizi 
نظر سنجی
تورك ديلينده مدرسه لازيمدير؟




بؤیوك تورك عالیمی پروفسور دكتور محمد تقی زهتابی جنابلاری ایكی جیلدلی بیركیتاب یازاراق « ایران تورك لری نین اسكی تاریخی » نی وكؤك لرینی ۷۰۰۰ ایل سوره سینده آراشدیریب، و داها بیر اوچ جیلیدلی كیتاب دا « موعاصیر ادبی آذری دیلی، آوا شناسی _ تورك دیلی صرفی – علم معانی یا لكسیكولوژی » توركون دیلینه دایر گرامر و یازی قاعده لرین یازیب ویئنه باشقا بیر اؤندر كیتابیندا دیلیمیزین صرف نحو ین یئكون لاشدیریبدی. هله داهی عالیم، فارس دیلی گرامئرینه دایر عربجه بیركیتاب یازمیشدیر. اونون باشقا كیتابلاری دا وار كی، بعضی لری یاییلسادا، هله چوخی گون اوزی گؤرمه ییبدیر. امیدیم وار قالان كیتابلاری دا چاپ دان بوراخیلیب و عموم خلق استفاده سینه معروض قالسین لار. عالیم بو نئچه قالارجی كیتابلاردا، بیر انسیكلوپئدیا كیمی، هم آذربایجانیمیزین تاریخینی، هم ده دیلی میزین یازی قاعده لرین آكادمیك لشدیریب و علمی سویه یه قدر یوكسلت میشدیر. دئمه لی علمی بیر موضوع قلمه آلینیب یازیلسا و كاغاذ اوستونه قئید اولونسا ، مكتوبحاله گلیب و بیرداها آرادان ایتیب، گئدیب، باتماز. بیز بو بؤیوك اثرلرده، یازارین گؤردوگو ایشین دگرین و اؤنمین، و ائله جه اونون بو كیتابلاردا عؤمور بویی، چالشماسین گؤروب بهره لنیریك . منجه ایكی موضوعا داییر بو كیتابلار، اونون شاه اثرلری اولموش و آرایا گلدیكده خلقی میزین دیل قاعده لرین، و دئرین گئچمیشین اوزه چیخارتمیش و ادبی و تاریخی باخیشندا بؤیوك دئییشیكلرو یؤنه تیملریاراتمیشدیر . بو كیتابلاری اوخودوقدا، اینسان اونون نه قدر خلقینه و ائله جه توركلره تعهدون و باغلی لیغین حیس ائدیب دویور. عالیم كیتاب لارین بیری نین گیریشینده یازمیش دیر : « گنج چاغلاریمدا باكییا گئت دیم، و دیلیمیزین اؤیرنمه سینه جان آتدیم، آنجاق سیبری یه و قزاقستانا سوروجو اولدوم. و دیپلم مدركیم یانیمدا اولماینجا، اوردا یئنی دن تحصیل آلدیم. سونرا باكی اونیورسیته سینده سیناقدان قبول اولدوم و اورا گیردیكده نمره لریمین یوكسك اولماسینا گؤره، انستیتو باشچی سی، كیمیا درسی اوخوماغین ( مادیات گلیرینه گؤره ) تكلیف ائتدی. لكن من اؤز آنا دیلیمین اؤیرنمه سینه كونول لی اولماغمی دئدیكده منه تبریك دئییب آلقیشلادی ». اونون گرامئر كیتابلاری نه قدر اؤنملی اولوب و بیزیم دیلیمیزی علمی ائله سه ده، بیز هله اونون سؤزون سونرا دانیشاجاییق.
عالیم تاریخ كیتابیندا تورك لرین تاریخ بویی دنیا دا اسطوره اولماسین و عصیر لر بویی مدنیت لر و حكومت لر قورماسین، و قه درین ایزله میش و تورك سویونون گونشین ایلكین اولادی اولماسین ثبوته یئتیرمیشدیر. ایندی ایسه بو تایا گلدیكده ایران تورك لری نین، ائله جه آذربایجان خالقی نین طا لعینه و پهلوی دؤورونده گئری قالماسینا ، و دیللری و تاریخلری تاپداق آلتیندا قالماسینا دوشونوردی و حكومتین سیخیشدیرماسینا رغما، یورولمادان و دینجلمه دن، بوتون ضییالی لاردان ایستیردی گنجلری و یئنی یئتمه لری سس سیز جه اویادیب، واونلاری وارلیق لارینا و كبملیك لرینه و اونی نئجه قورویوب ساخلاماسینا بیر تكلیف كیمی دعوت ائدیردی. او، اوشاقلاری گؤردوكده « بونلار بیزیم گله جك اومودلاریمیز دیر! » دییه آلقیشلیردی. دئمه لی او دا« دكتر هیئت » و باشقا لاری تك، تورك قایغسیلا یاشییان و توركون دانیشان دیلی، چیرپینان اوره گی، دایاغی و دیره گی ایدی. منجه او بیر گؤند ریلن ائلچی كیمی وظیفه داشیردی، چونكی اونو بو ساحه گؤردوگومده، دوغوردان دا چوخ جیددی و اؤهبه لی ایدی . ایستر یازیلاریندا، ایستر شعرلرینده، ائله جه دانیشیقلاریندا، یاخود سسینده و سیماسیندا، دئدیگی سؤزلره دئرین اینامی و یقینی اولاراق ، سؤزلری اثرلی و دگرلی ایز بوراخیردی. سانكی او تكجه بو ایش دن اؤتری گلمیش و ایشی و سؤزی، سیماسی، یالنیز و یالنیز اونی یئتیرمك و دئمك ایدی ؛ سانكی بو ایشین مأموری ایدی و بوندان باشقا بیر ایشی و وظیفه سی یوخ ایدی.
بیز اونی بو وظیفه نی صداقتله یئرینه یئتیرمكده هر یئر ده گؤروروك : ایستر شهرلرده، ادبیات اوجاق لاریندا، ائولرده، دئرنكلرده ؛ ایستر بیر اؤیرتمن كیمی، گنجلر، طلبه لر، یئنی یئتمه لرایچینده، ایستر بابكین بذ قلعه سینده، قره داغدا داش یازی لاری نین اؤنونده، سالماسیمیزدا« گولوزان » كندینده بیر آراشدیریجی كیمی ایستر آوروپادا ، عرب اؤلكه سی عراق دا یاشییان توركمن سویداشلاریمیزین ایچینده، ایستر مینی بوس دا تبریزه یول دؤیركن … من عالیمین بودرجه چالیشقان و جیددی اولماسین دوشوندوكده چوخ تعجوبله نیرم. آخی او بیر اختیار اینسان كیمی، ائله او یاش – باش دا، او دوشگونلوكده، او سن – سال دا ! بودرجه جیددی و كؤنوللی اولماسی نه قدر تعجوبلی ایدی !؟ عالیمه گؤره یازیلان « اینجی دیلیم » اثرینده اوخویوروق : « او ادبیات فاكولته سینده حاضیر اولماق اوچون شبستر- تبریز آراسی ۶۵ كیلومترلیك یولی مرتب گئدیب گلیردی. ۷۰ یاشلی قوجامان قورقود آتامیز یای دئمیر، قیش دئمیر، یولون اوزاقلیغین و خطرین سایمیر، ایستی، سویوق، قار، كوله ك، یاغیش دا، سئوه – سئوه گلیب گئدیر و كلاس لاردا تمناسیز تدریس ائدیر و مدنیت ایمیز اوچون لازم اولان متخصص لری تربیت ائدیردی. »
عالیمی « سالماس » دا گؤردوكده، منه بئله گلیر كی اونون باشا باش حیاتی، دوشونوب داشینماسی، اوتوروب دورماسی، قیساجا هر شیئیی، یالنیز و یالنیز تورك لر، خصوصا آذربایجان توركلری اولموشدور. دئمه لی او بیزیم وارلیغیمزی قوروماق اوچون توپلوملارا، اوجاقلارا باش چكیب و اولدوقجا اونلاری اؤز كیملیكلرینه یؤنتمیش ؛ و تاریخ و كولتور دگرلرین قوروماقا چاغریب، جان آتمیش دیر. بیر سالماسلی شهرداش ، سؤز گلیشی منه دئمیشدیر : من خوی شهرینده حپیس خانادا اولاركن اونی تانیدیم. او بیر نئچه گون ایچینده توركون تاریخین و نه اولدوغون دان سؤز آچیب بیزلره تانیتدیرمیش دیر. آنجاق بیراینسان بوندان آرتیق نه ائده بولر كی… ؟ !
وقتیله سالماسا گلدیكده، عالیم« گولوزان هارادیر» دییه، سوروشور، اورا گئدیر و كندین آدی« گیلزان » حكومتی ایله بیرگه اولدوقدا ( اولسون كی اورمیه گؤلونون باتی طرفینده بیر مدنیت ایمیش دییه ) اورانی یوخلور و یادداش گؤتورور. یا خود « اولهو یا اولخو » سالماسین ان ایلكین مدنیت تملی و شهر یئری و قرارگاهی اولدوقدا « اوچ قارداش » داغینا گؤز آتیر. چونكی عالیم اؤز كیتابیندا باتمیش شهرین گئچمیش مدنیتین و اوردا اولان خلقین ال ایشلرین، هونرین، اینجه صنعتین آراشدیریب و آشورلارین بورایا وحشیجه سینه آخین ائدیب و دارباداغین ائتمه سین قلمه آلمیشدیر. هله سؤز گلیشی ، منیم بیر مقاله می گؤزدن گئچیررك « آقای غ…. سیز بو شهرین ( سالماسین ) گئچمیشین، یالنیز ۳۰۰۰ ایل قه در قئید ائتمیسیز ! ایشیم یوخ ! حالبوكی من بوكیتابدا ( ایران توركلری نین اسكی تاریخی » نده سالماسین ان آزی ۷۰۰۰ ایل گئچمیشین آراشدیریب یازمیشام » دییه منه انتباه وئرمیشدیر. ائله بو سؤزی دئدیكده قارا سامسونتین تیخلی ییب آچاراق، توخ قهوه ای بویاقلی بیر كیتاب چیخاریب : بو منیم یازدیغیم « ایران تورك لری نین اسكی تاریخی » دیر دییه، اونی آرایا قویموشدور. كیتابی گوردوكده او قدر سئوینیریق كی آز قالا بیر بیرین الیندن قاپیریق ! دئمه لی نه قدر صبیر سیزله گؤزله میشدیق بو تاریخ كیتابین ! دئمك چاپ دان بوراخلمیش و آذربایجان توركلری نین تاریخین یئكون لاشمیش دیر ! سانكی منه دونیالاری وئرسینلردییه!. دوشونورم به به ! بو كیتاب بیزیم میللتین كیملیگی، میللی گوونی، میللی وجدانی، میللی غرورو و هرزادی دی . چونكی بو كیتابدا اؤز طالعی میزی، قدریمیزی، اولو بابالاریمیزین ظفرلرین و اوغورلارین، مغلوبیتین، آختاریب تاپیریق. ائله جه مدنیتی میزی، كولتوروموزی و گئچمیشی میزی دییه.
بیر عالیمین دئدیگینه گؤره : دونیادا تاریخ سیز و سجیللی سیز میللت لر، آوارا گور، گوون سیز و دایاق سیز اولوب، یادائللره یئنه لیب، سارسیلیب، كوله كیمی استعمارا اوغرامیشلار. لكن اولو بابالاریمیز دئمیشكن : « كیشی نین آرخاسی داغا دایانارسا، باشی اوجالیب عرشه چاتار! » اودور كی بیز ایندی بو سندلی ثبوتلی كیتابی اوخودوقدا، بیرداها شوونیست لرین باشی بوش و معده گوجو اویدورمالارینا، آریاچیلارین قوندارما سؤزلرینه، اونون – بونون یالان ایددعالارینا اینانمامالی و تكجه اؤز تاریخیمیزه اینانیب دایانما لی ییق. چونكی تاریخیمیز دوغرو و دوزگون و اؤنملی قایناقلار و فاكتلارلا باغلی یازیلمیشدیر. دئمه لی بو گون تاریخیمیز، دیل گرامئریمیز، داغ كیمی آرخامیزدا دایانمیش دیر.
عالیم بوكیتابدا، بیزیم گؤزل هونریمیزی، نجیب موسیقی میزی، اینجه صنعتی میزی، فولكلورو ادبیاتمیزی، غرورلو گئچمیشی میزی یازیب یاراتمیش و ائله جه اونی قورویوب ساخلاماغا چاغیرمیش و بو سؤزونده حق جارچسی اولموشدور. عالیم بو سؤرونون جوابیندا : پروفسور! سیزجه گنجلر و یئنی یئتمه لریمیز، حال حاضر دا و بو سیخینتی هاوا دا و دوروم دا، آذربایجانا و آنا یوردلارینا، نه قوللوق ائده بوله للر ؟ دئمیش دیر : « اونلار ایندی تكجه بیرایش گوره بیله للركی، اونون دا هئچ نه قورخو- قاداسی یوخدی، لكن اولدوقجا اؤنملی و دگرلی و چوخ گؤزل باشلانیش دیر؛ اودا توركون فولكلور، افسانه لر،حئكایه لر، بایاتی لار، ماهنی لاری، دئییشمه لر، عاشیق سؤزلری، ضرب المثل لر،لایلالار، نه بولوم عادت عنعنه لری دی، ها بئله رسوملاری توی – بایرامدا، عزا گونلرینده و… بئله بئله شیئی لری یازیب یاراتمالی و توپلامالی دیرلار ؛ چونكی بونلار اولدوقجا آذربایجانین خالقنی تانیتماغا و گئنیش ادبیات ساحه سینده دوشونماغا و ائله جه اؤزكولتورون قورویوب ساخلاماغا بیر اؤنملی گیریش و آددیم دی و كیمسه اونا بیر سؤز دئمز. – چونكی علمی آراشدیرما دی. آنجاق بیر گون، كیمسه بیزیم وارلیغیمیزی سوروشورسا بئله، بیز اونی گؤستر مه لی و آرایا قویمالییق.
عالیم سلماسا گلمیش كن، بیزلر دوسلار لا بیرگه، نئچه ساعاث بیرلیك ده اونون باشینا یغیشدیق و چوخ سؤزلر بئله دئییب – دانیشدیق. او یورولمادان هامسینا جواب وئردی و هله دانیشماغا دا چوخلی سؤزو واریدی. بیز آذربایجانین طالعیندن، قره باغین گله جه ییندن، روسلارین حقسیزجه ایشلریندن، ائرمنستانین تجاووزوندان دانیشدیق و اونون رئال اومیدلرینه و خوش با خیشلارینا ایناندیق. عالیمه گؤره : « جغرافیا ارمنستانا قا رشی دیر، هابئله یئرآلتی معدن لری و انرژی ماتریال لاری نین اولماماسی ، دنیزه یول تاپماماسی، اكونومی دورومونون سیخنتی سی، وباشقا شئیلربئله… ائله جه روسلارین اوزون زماندا اونلارا نه وئره بوله جكلری دییه … ؟ دئمك اونلارا تكجه ائرمنی لوببیلری آمئریكادان وآوروپا دان یاردیم گؤستریر و بودا نه قدردوام ائدربیلر كی !؟ آنجاق اونون قناعتینه گؤره، ائرمنیلر زمانلا قره باغی اؤتوروب گئتملی دیرلر… »
نهایت ده عالیم اؤز ایسته یین چوخ جیددی اولاراق دیله گئتیره رك : « بیز شوونیزمین قارشی سیندا اؤز دیلی میزی، تاریخی میزی، ادبیاتمیزی، كولتوروموزی قورویوب ساخلامالییق دییه » تاپشیریق وئریر. هله سؤز گلیشی : « دكتر! آنجاق زامان بیزیمله دیر و بیزیم خئیریمیزه گئدیر» دئدیكده، قاش قاباغی قیریشاراق :« یوخ ! سیلاح دوشمن الینده دیر، دئمك هر جوره تاپشیریق، تكنولوژی، درگی، تئلویزیا، قدرت، پول و ایمكان اونلار دا دیر دییه، اؤز دئرین نیگرانلیغین بیلدیریر. »
نه ایسه آخشام چاغی قوجامان عالیم وعده لی دعوت اولدوقدا گئدركن، نه قدر یاشلی و فیزیكی دورومدان آغیر اولسا بئله، الینده بیر آغیر سامسونت داشییر. اونون سامسونتینه یاردیمجی ایسته دیگیمده ؛ چوخ ساغولون، زحمتیزه راضی دگیلم، من هئچ یورولمورام دییه،گولومسه ییر و كیفی الیمدن آلیر ! دوغوردان داكیف نه قدر آغیردی ! و آغیر اولسا بئله اوهله ده یورولمامیش دیر! تاسفله بو بیزیم اول و آخیر گؤروشوموز اولدی. وبیز بیر داها اونی گؤره بیلمه دیك، سانكی بیر یوخو كیمی! ایندی او بیزیم آرامیزدا اولمایینجا اونی آرتیق دوشونوروك…
منجه دكتر زهتابی نین آلین یازیسی بیر سامورائی كیمی، یاخود شیرازلی دكتر حمیدی نین« قو » قوشی شعری كیمی، یا ایله جه اگیلمز و سارسیلماز بیرقول- بوداقلی چینار آغاجی كیمی ایدی. بیر افسانه یه گؤره « قوقنوس » بیر قوش اولاراق، عمرونون سون چاغیندا یانیب كول اولور و اونون كولوندن، اونا بئنزر بالاجا قوش لار تؤره نر و حیاتا گؤز آچار. ائله دكتر زهتابی دا بو عجایب و افسانوی قوش كیمی دیر. سانكی اوزون حیاتیندا، یانمیش و یانیب قورتولدوقدا كول اولموش، سونرا اونون كولوندن یئنی بیر قوشلار تؤره لمیشدیر. دئمه لی بؤیوك عالیمین یئرینه، بئجردیگی گنجلر، طلبه لر، یئنی یئتمه لر وآذربایجان وورغونلاری تؤره لیب، او مقصده دوغرو اوچموشلار.
باشقا بیر میثال لا، اونون آلین یازیسی بیر سامورائی كیمی ایدی. سانكی او، اؤزونی اؤلدورمه دن اؤنجه، تمامن حاضرلیق گؤرموش، یازدیغین یازمیش، دئدیگین دئمیش، گره كین یئرینه یئتیرمیش، آنجاق ائل – اوباسین، كولتورون، وارلیغین، تاریخین قورودوقدا، دؤیوشموش، سونرادا ئولموشدور. باشقا سؤزله : « پروفسور زهتابی اؤز میللتی نین حقلرینه اینانمیش و اوحقلرین آلماسینا اراده ائتمیش قورخماز، یورولماز، سارسیلماز… بیر قهرمان ایدی. » باشقا سؤزله او بیر قوجامان چینار كیمی اییلمه دن، یئنیلمه دن آیاق اوسته دوروب اؤلموشدور. آخی شاعر ه گؤره : « آغاجلار آیاق اوسته دوراراق اؤلرلر » دئمیشلر.
نه بولوم ! ندنسه« قو » قوشونی دوشوندوكده، او بؤیوك اینسانی یادا سالیرام. دئمه لی « قو » قوش لارین ایچینده بیر عظمتلی گؤزل لیگه، ووقارا، متانته و غرورلی دوروشوغا مالیك دیر. افسانه یه گؤره « قو » اوزاقلارا اوچوب گئتسه بئله، اؤلوم گونون بیله رك ، نهایت اوولكی یئرینه دؤنوب و اورادا ان گؤزل نغمه لرین اوخویوب دونیاسین دئییشر و بو اونون سون قدری دیر. منجه عالیم بیر« قو» كیمی قاناد آچدیقدا آرازین او تایینا اوچموش، ایللر بویی اوردا اولان سویداشلاریلا یاشامیش ، خزرین قوینوندا یوخلویان باكییا، سیبریانین اوزون اوزادی بایرلارینا، قزاقستانین اوجسوز – بیجاقسیز چؤللرینه ، عرب اؤلكه سی عراق دا یاشیان توركمن لره، آوروپا دا چالیشان آذربایجان سویداشلار یمیزا یاناشمیش، و داها هارالارای گئزیب دولانمیشدیر، سونرا زمانه نین اولایلاری و گئچری اونی بیر داها اؤز وطنی ایرانا، آنایوردی آذربایجانا وگونئی محالیندا یئرلشن دوغما شهری « شبستر » ه گئتیرمیش و ایللر بویی اوردا سیغیشدیقدان سونرا نهایت ۱۳۷۶ نجی ایل دی آینین( ۱۰ ) اوندا، دورمادان و دینجلمه دن دونیایا گؤز یوموب، آنا توپراغین قوجاقلایاراق، قوینوندا ابدی یوخویا گئتمیش دیر.
دئمك آدام واركی اونون وارلیغی تكجه حال حیاتیندا چتین لیك یارادا بیلر و اؤلدوكدن سونرا سوروملار آرادان قالخار، لكن آدام واركی تكجه حال حیاتیندا یوخ، ائله جه اؤلوسوده چتین لیكلر تؤره در. دی آیی نین بیر سویوق گونونده دكتور زهتابی نین اؤلومونون آجی خبری گلیب چاتینجا ، یوزلر و مین لرجه طلبه، یئنی یئتمه، توركچو و تورك سئور، یازار، ضییالی ، و مدرك اینسانلار، آذربایجانینیمیزین هر یئریندن توپلاشاراق، اونون جنازه تؤره نینده حاضراولوب ، یئنه سورونلار یارانمیشدی. ایندیسه، هله ایللر گئچسه ده، اؤلوموندن سونرا ایللر بویی اونا ایل دؤنومو، آغیرلاما تؤره نی توتدوقدا، یئنه چتین لیكلر یارانمیشدیر. دئمك اونون اؤلوب گئتمه سی هله ده چتین لیكلریارادار و یارادا بولرمیش بئله !
تاسوفله ذكالی عالیم چوخ یاشاسادا، آرامیزدان تئز كؤچوب و دونیا سین دئییش میشدیر. بو ایز قویان اینسان آنا یوردوموزون خلقینه بیر بؤیوك آغ ساققال كیمی ایدی. بیر یازار حقلی اولاراق دئمیشدی : «…دوغوردان دا او، عؤمرونون سون یئددی ایلینده ۷۰ ایل یاشادی و ۷۰۰۰ ایل لیك مدنیتی میزی اوزه چیخارتدی. ص ۱۹ همان » بیز اونون یئری نین بوشلوغون و بوش اولماسین هله ده حیس ائدیب دویاجاییق. اوندان صونرا آرتیق حیات دوام ائده جك؛ و دوام ائله دیكده بئله، اونون صادق یولجو لاری اونون تاپشیریقلارین، سؤزلرین ایزله ییب یئرینه یئتیره جكلر. بئله لیكده، دئمك، پروفسور هله ده یاشییرو یاشیاجاق. چونكی اؤزی، سؤزی و اثرلری دانیشیر و ایز بوراخیر. اینانیریق كی ایللراؤتوب گئچسه ده، هله زهتابی جنابلاری مجلیس لریمیزده، توپلوملاریمیزدا، شعریمیزده، سفره لریمیزین لاپ یوخاری باشیندا اوتوروب و بیزلره یئنه یول گؤستره جكدیر. دئمه لی او بیر گوزگو كیمی پارچالانسادا، یوزلر گوزگو اولوب، هربیری بیر زهتاب و بیر آذربایجان وورغونی اولاجاقدیر. منجه او گون چوخ اوزاق و ایراق دگیلدیر ! سؤزون سونونو بیر چین جه یازیلمیش تورك شعریله بیتیریب و اونی بؤیوك عالیم و آغ سققالیمیزا اتحاف ائدیرم. اولا كی اوستادیمیزین روحی شاد اولسون :

آی پارلاییر، اولدوزلار آخیب گئدیر !
منه گلیب گلمه مه یین، بیر داها سؤیله!
یالنیز، سنین ساكیت لگین دوشونورم
و دوشوندوكده بئله، سنی هئچ اونوتا بیلمیرم… !

اتك یازیلار:
– همان اثر ۱۶ نجی صحیفه
– همان یازقی ص ۱۷

دوكتور زهتابی جنابلارینا دوشونركن! / ع. ا. غفوری نیا

 




بؤلوم لر: ، 
[ چهارشنبه 9 اسفند 1391 ] [ 10:44 ] [ ماحمود دالغا ]
Baxışlar 0
.: Weblog Themes By Iran Skin :.

بلاقا گؤره


چیراق یاندیر،اوجاق قور
كور یوخودان بیرجه دور
قوی امه یین داغیتسین
یوردوموزا قیزیل نور .
حبیب ساهر
سایغاج سایت
بازديدهاي بو گون : نفر
بازديدهاي ديروز : نفر
كل بازديدها : نفر
بو آیین گؤروشو : نفر
ایندی بلاق دا : نفر
باخیش لار : عدد
كل مطالب : عدد
یئنیله مه چاغی :

YAŞASIN AZƏRBAYCAN YAŞASIN AZƏRBAYCAN

حامیان محیط زیست آذربایجان

Qanlı tarix
Dağlıq Qarabağ (1988-1993)
Xankəndi (18.09.1988)
Əskəran (19.10.1991)
Hadrut (19.11.1991)
Xocalı (26.02.1992)
Şuşa (08.05.1992)
Laçın (17.05.1992)
Xocavənd (02.10.1992)
Kəlbəcər (3-4.04.1993)
Ağdərə (07.07.1993)
Ağdam (23.07.1993)
Cəbrayıl (23.08.1993)
Füzuli (23.08.1993)
Qubadlı (31.08.1993)
Zəngilan (30.10.1993)
*** Azərbaycan ***

وبسایت خبری تحلیلی دورنا نیوز آذربایجان غربی