قالب وبلاگ


من توركم ، آذری یوخ
Vətən Anadır ANA çağırır bizi 
نظر سنجی
تورك ديلينده مدرسه لازيمدير؟




مقدمه : هر ملتی برای خود دارای فرهنگ و تمدن خاصی میباشد كه این فرهنگ از ویژگیهای اصلی آن ملت محسوب میشود، ما تركان ایران نیز دارای فرهنگ، آداب و رسوم مخصوص خودمان می باشیم كه باید قدر آنرا بدانیم. زبان، تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم ما جزو اساسی ترین سرمایه های ملی مان می باشند كه برای فرد- فردمان ضروری و لازم است. از این سرمایه های ملی كه درحقیقت زندگی همه ما بنوعی به اینها وابسته است، نگهداری نماییم و ارزش آنها را بدانیم.

 با پایان یافتن فصل سرما و زمستان و با آغاز شكوفایی گل و سبزه و زنده شدن طبیعت، نیاكان ما به جشن و شادمانی می پرداختند و این روز را بعنوان سرفصل تازه ایی برای تجدید حیات و شادی و خرمی زندگی خوش محسوب می كردند. یكی از آیین عید نوروز ئیدی سین یا هفت تا از نعمتها را درروی سفره گذاشتن است برای ریشه یابی دقیق این آیین نظرخواننگان محترم به بخشی از مقاله تحقیقی منشاء برخی تركیبهای عجیب درفارسی نوشته جناب منظوری درزیرجلب می كتیم :

7سین :

 پیدایش تركیب عجیب «هفت­سین» نیز ار آن مواردی است كه هنوز محققین محترم فارس جوابی برمفهوم و نحوه­ی پیدایش آن ندارند. ابتدا، اجازه بدهید تا نكته­ای را در زبان توركی و فولكولور آن توضیح بدهیم، آن­گاه به نحوه­ی پیدایش آن بپردازیم. در پاره­ای از زبان­ها مثل لاتین، روسی، توركی و ... اسم و صفت صرف می­شود كه در زبان­شناسی به این صرف اسم و صفت declension گفته می­شود. درتوركی دروضعیت «رائی» accusative اگر اسم یا صفت به مصوت ختم شود پسوند «- سین» یا « - سینی» می­گیرد. مثلاً: واژه­های «آتا» یا «ده­ده» درجمله «پدرش را دیدم» (آتاسین/ده­ده­سین/ گؤردوم.)  چون این اسم­ها به مصوت «آ»، «ــَـ» ختم می­شود در حالت «رائی» پسوند «- سین» می­گیرد. از این رو واژه­های «آتا»، «بابا»، «ده­ده»، «آنا»، «آبا»، «نه­نه»، «باجی»، «اوجا»، «گوده»، «آرا»، و ... و نیز در مورد عددهای «ایكی = 2»، «آلتی = 6» «یئددی = 7»، «اون ایكی = 12»، «ییرمی (ایگیرمی) = 20»، «اللی = 50» و ... چون به مصوت ختم می­شوند در وضعیت accusative پسوند «- سین»، و «- سینی» خواهند گرفت. مثل: 

-       ایكی­سین (دو تایش را) 

-       آلتی­سین (شش تایش را) 

-       یئددی­سین (هفت تایش را) 

-       ... 

-       اللی­سین (پنجاه تایش را)  

در هنگام تحویل سال در فولكولور تركان این گونه گفته می­شده: "آیدین بركت زادلاردان یئددی­سین قویون" (از چیزهایی كه سمبل بركت و روشنایی­اند هفت­تایش را بگذارید.)

این هفت مورد تقریباً ازاین قرارند: 

1-   قرآن (سمبل اعتقادی) 

2-   سو (= آب؛ سمبل پاكی و حیات و روشنایی) 

3-   بوغدا و برخی غلا دیگر (= گندم؛ به صورت برشته كه محصول روی زمین و سمبل غذا هستند) 

4-   میوه (مخصوصاً سیب و سنجد كه تا آن موقع سال می­مانند؛ سمبل بركت روی درخت و یا سردرختی) 

5-   یومورتا (= تخم مرغ؛ كه سمبل بركت حیوانی است) 

6-   سیككه (= سكه؛ كه سمبل بركت داد و ستد است) 

7-   گؤیه­رتی (= سبزه؛ كه سمبل رویش و تازه شدن و ادامه حیات است)

 كه در نتیجه سال كهنه به بركت سال جدید پیوند می­خورد و ادامه می­یافت. 

ملاحظه می­كنید كه «7سین» اگر به توركی خوانده شود می­شود «یئددی­سین» كه به معنای «هفت­ تایش را» است. ولی تفكر غیرفولكولوریك محققان و منگ­شدگی درمقابل زبان فارسی باعث مدفون شدن این ردپای فولكولوریك شده است و به جای این سمبل­های بركت «سماق» و «سركه» پیدا شده است كه لابد به سماق و سركه­ی سال جدید پیوند می­خورد و ادامه می­یابد! 

رمز و سمبل سین ها سفره هفت سین تركان

یكی از مراسم ها و آیینهای عید نوروز سفره یئددی سین/یئتدی سانی نعمت لردن  (هفت تااز نعمت ها نه هفت سین!!) می باشدكه یكی ازآیین های ویژه درعید نوروز است، كه متاسفانه به مرور زمان با سلطه سیاست و فرهنگ فارسی این آیین زیبا در شكلی دیگر و با لباسی تحریف شده كه هیچ سنخیتی با اصالت اولیه آن ندارد و درمیان تركان ایران رایج شده است. با صراحت می توان گفت كه سینهای موجود در یئددی سین، (هفت سین امروزی) از فرهنگ غنی توركی به عاریت گرفته اند و نوعی تفسیر به رای می باشد. دراین بین اگرمعادل هركلمه ای را داشته اند همان را بكار برده اند ، مانند سیر كه جای (سریمساق) بكار برده اند و گرنه كلمات دیگری را كه از هیچ ماهیت و اصالتی فرهنگی برخوردار نیستند جایگزین كرده اند كه بسیار مسخره می نماید، چه این سو (آب) ماده اولیه حركت است كه در زندگی نقش بازی میكند و مایه حیات است نه سنجد(ایده ی)!!! البته بعضی از كلمات را نیز كه در زبان فارسی برای آنها اصلا معادلی نبود به همان شكل بكار گرفته اند مانند سركه و سوماق و سمنی البته در معنی دیگر اطلاق كرده اند.

 ازعهد باستان درمناطق مختلف، تركان به سفره یئددی سین (باجا قاباغی بزمك) می گفتند. لازم به ذكر است در گذشته خان های نیاكان ما دارای یك پنجره مخصوص بود كه به آن باجا می گفتند. و چون نیاكاكان ما براین اعتقاد بودند كه درعید نوروز روح اجداد ما به خانه های خود سركشی می كنند و ازطریق باجا وارد خانه می شوند، این سفره را در مقابل همان باجا پهن می كردند و انواع خوراكیها را كه هر یك نماد و سنبلی ازموضوعات مرتبط با زندگی است، درآنجا قرار داده اندكه روح اجدادشان با دیدن آنها راضی و خشنود گردد. پس با سعی و كوشش فراوان درجهت تزیین هرچه بهتر سفره برمی آمدند، بلكه هرچه بیشتر روح اجدادشان را خشنود و راضی می ساختندكه زندگی فرزندانشان در رفاه و آسایش می گذرد و ازطرف دیگر این محصولات غذایی را كه هریك به نحوی در زندگی انسان دارای نقش عمده ایی بودند مورد تقدس قرار دهند كه هر یك ازاین سین ها بعنوان رمز و سمبلی در زندگی انسان عبارتند از :

 1.سو: كه این مایه حیات بعنوان رمز و بقای زندگی انسان بشمار میرود و زندگی انسان بدون وجود آن امكانپذیر نیست و در گذشته های دور در میان توركان حتی مورد پرستش قرار میگرفت و بدین جهت یئددی سین دارای جایگاه ویژه ایی است و توركها همیشه آنرا ارج میگذارند چرا كه ركن حیات آدمیت است.

2.سمنی: هرچند امروزه بعنوان حلوای خوشمزه و خوردنی بشمار میرود باید گفت كه در اصل این كلمه با ماده اولیه آن اطلاق میشده است یعنی (سبزی) كه نماد و سمبل تجدید حیات در زندگی است یعنی در واقع در گذشته های دور سمنی به سبزی گفته میشد ولی بعدها با فراموش كردن اصل لغت و معنی اولیه آن با آن نوعی خوردنی تغییر نام یافته است كه حتی این موضوع را میتوان در این شعر مشاهده كرد كه زنان هنگام پختن سمنی دسته جمعی آنرا می سرایند:

 سمنی ساخلا منی ،  ایلده گویرده رم سنی

 سمنی آل منی،  هر یازدا یادا سال منی

 و یا در شعر ذیل:

 سمنی سازانا گلمیشم، اوزانا اوزانا گلمیشم

 سن گلنده یاز اولور،  یاز اولور آواز اولور

  با توجه به معنی (گویرده رم) یعنی سبز میكنم می فهمیم كه سمنی همان سبزی نماد و سمبل تجدید حیات است، كه فارسها سبزی را جایگزین آن كرده اند و خود سمنی را در معنی خوردنی و شیرینی بكار می بردند. باید گفت امروز دركشور آذربایجان كلمه سمنی با حفظ معنی اصیل خود یعنی سبزی در زبان مردم رایج است.

3.سریمساق: كه بعنوان رمز سلامت انسان میشود و از گذشته های دور به فواید مختلف آن تاكید بسیاری شده است.

4.سوجوق: كه بعنوان سمبل و رمز شیرین زندگی است كه ازعهد باستان بعنوان یكی از لذیذترین و خوشمزه ترین شیرینیها در آذربایجان بوده است و هنوز هم رایج است.

 5.سونبول: رمز و نماد بركت زندگی است و در واقع سونبول كه همان گندم باشد و ماده اصلی نان است در زندگی انسان نقش اساسی ایفا میكند و به همراه سو دو عنصر اصلی و اساسی حیات انسان هستند كه متاسفانه فارسها این ركن اساسی را نیز بسان سو از سفره یئددی سین حذف كرده اند یعنی در واقع به جهت نبود معادل آن سین دیگری را جایگزین كرده اند.

 6.سوماق: كه بعنوان سمبل و رمز مزه و طعم زندگی محسوب میشود.

7.سیركه(سركه): بعنوان رمز و سمبل برطرف كننده مزاج بد بدن انسان است. لازم است اشاره كنیم كه عدد هفت درمیان ما توركان دارای جایگاه ویژه ایی است و كلا باید گفت كه این عدد را برای اولین بارسومئرها یعنی نیاكان ما توركها ابداع كردندكه به مرور زمان در میان ملل نیز برای خود جای باز كرده است و نیز لازم بذكر است كه در گذشته های دور به عید نوروز درمیان توركان (یئنی گون) می گفتند و این موضوع را آشكارا می توان در كتاب دیوان لغات التورك محمد كاشغری كه هزار سال پیش نوشته شده است مشاهده كرد كه به مرور زمان به نوروز تغییرنام یافته است.

 درخاتمه باید اشاره كنیم كه در فارسی لغتی برای (بایرام) وجود ندارد و (عید) یك لغت عربی است كه فارسها بكار می برند یا بهتر است بگوییم كه اصلا فارسها دارای چنین مراسمی نبوده اند كه لغتی نیز برای آن داشته باشند. حتی لغت (جشن) نیز توركی است كه در فرهنگ تركی سنگلاخ بدان اشاره شده است. من ازهمه تركان ایران بعنوان یك فرزند كوچك می خواهم كه سفره یئددی سین را به شكل واقعی آن كه دارای ابعاد وسیع بار هویتی نیاكان ماست اجرا كنند و حتی فارسها نیز باید یئددی سین را بنحو واقعی آن اجرا نمایند كه سیب و سنجد هیچ معنای فرهنگی خاصی را در رابطه با زندگی انسان ایفا نمی كند. ماهی درون آب نیز تنها بخاطر زیبایی سفره نیست بلكه ماهی درآب بعنوان رمزحیات است و تحرك و آب مظهر زندگی است.  


 منابع :

مجله ی دیلماج

فرهنگ سنكلاخ

فرهنك لغات الترك




بؤلوم لر: ، 
[ سه شنبه 1 فروردین 1391 ] [ 10:30 ] [ ماحمود دالغا ]
Baxışlar 2
.: Weblog Themes By Iran Skin :.

بلاقا گؤره


چیراق یاندیر،اوجاق قور
كور یوخودان بیرجه دور
قوی امه یین داغیتسین
یوردوموزا قیزیل نور .
حبیب ساهر
سایغاج سایت
بازديدهاي بو گون : نفر
بازديدهاي ديروز : نفر
كل بازديدها : نفر
بو آیین گؤروشو : نفر
ایندی بلاق دا : نفر
باخیش لار : عدد
كل مطالب : عدد
یئنیله مه چاغی :

YAŞASIN AZƏRBAYCAN YAŞASIN AZƏRBAYCAN

حامیان محیط زیست آذربایجان

Qanlı tarix
Dağlıq Qarabağ (1988-1993)
Xankəndi (18.09.1988)
Əskəran (19.10.1991)
Hadrut (19.11.1991)
Xocalı (26.02.1992)
Şuşa (08.05.1992)
Laçın (17.05.1992)
Xocavənd (02.10.1992)
Kəlbəcər (3-4.04.1993)
Ağdərə (07.07.1993)
Ağdam (23.07.1993)
Cəbrayıl (23.08.1993)
Füzuli (23.08.1993)
Qubadlı (31.08.1993)
Zəngilan (30.10.1993)
*** Azərbaycan ***

وبسایت خبری تحلیلی دورنا نیوز آذربایجان غربی