قالب وبلاگ

بیر نفر بیر توتو قوشو آلیب اونو بسله ییر ، دیل اؤیره دیر. قوشدان هر نه سوروشسایدین توتوقوشو یالنیز بو سؤزو دئییر:

-          البته شوبهه سیز

ائله او آدام ، بیر گون توت قوشونو بازارا آپاریب ساتماق ایسته ییر. او،قوشونا مین تومن – اوگونون پولو- قییمت قویور. اونو آلماق ایسته ین بیر نفر اوزونو توتو قوشونا توتوب سؤروشور :

-          دوز دئییر ، سن مین تومنه دیه ر سن؟

توتو قوشو تئز جاواب وئریر :

-          البته ، شوبهه سیز.

...

محمّد امین رسولزاده

(1884-1955)

محمّد امین رسولزاده  آذربایجان خالق جۆمهوریتینی  تشكیل  ائدنده  دئمیشدیر: “مۆستقیل آذربایجانی تمسیل ائدن، تۆرك هۆرریتی، ایسلام   مدنیتی و مۆعاصیر آوروْپا اقتداری- احرارینه‌سینی تمسیل ائدن بۇ اۆچبوْیالی بایراق  دایما باشلاریمیز اۆستونده   ائهتیزاز ائده‌جكدیر. بیر دفعه‌‌ قالدیریلمیش بایراق بیر داها ائنمه‌یه‌جكدیر”. 1920-جی ایلده آذربایجان ایشغال ائدیلنده  اوْ، اۆرك  آغریسی  و  عینی  زاماندا،  اۆمیدله   دئمیشدیر: “میللی  بایراغین  توْرپاغا  دئییل،  میللتین  ویجدانینا ائنمیش  اوْلدوغونا،  هر  كسین  بۇ  بایراغی رۇحوندا، قلبینده و بایراغیندا مۆحافیظه‌‌ ائتمكده اوْلدوغونا اینانیرام”. تاریخ اوْنون حاقلی اوْلدوغونو ثبوت ائتدی. آذربایجان تاریخینه محمّد امین رسولزاده آذربایجانین سییاسی و دؤولت خادیمی، آذربایجان خالق جۆمهوریتی‌نین بانیلریندن بیری، آذربایجان میللی شۇراسی‌نین صدری، ژۇرنالیست و پۇبلیسیست كیمی داخیل اوْلموشدور.

(1867-1914)

1905 - 1911-جی ایللر ایران اینقیلابی‌نین مركزی  جنوبی  آذربایجان،  اوْنون لیدئری ایسه آذربایجانین قهرمان اوْغلو ستتارخان ساییلیر. بۆتون عؤمرونو خالقین اسارتدن قۇرتولماسینا صرف ائتمیش ستتارخان فعالیتی آذربایجان خالقی‌نین گله‌جك اجتماعی-سییاسی و میللی شعورونون اینكیشافینا گۆجلو تكان وئرمیشدیر. اینقیلاب یاتیریلسا دا، اوْ بیر داها ثبوت ائتدی كی، مۆطلقیته، اجتماعی و میللی ظۆلمه قارشی مۆباریزه‌ده  آذربایجان خالقی یئكدیل حركت ائتمه‌یه قادیردی.

آذربایجان تاریخینه ستتارخان 1905 - 1911-جی ایللر  ایران اینقیلابی‌نین لیدئرلریندن بیری، گؤركملی  سركرده  و  خالق  قهرمانی  كیمی داخیل اوْلموشدور.

...

بیر گون موللا نصرالدین ائششه یینی آپاریربازارا ساتماغا. یوادا ائششك باتیر باتلاغا. موللا هئی الله شیر ، ائششه یی چیخاردا بیلمیر. آخیردا یاپیشیر ائششه یین قویروغوندان، ائششه یین قویروغو موللانین الینده قالیر. بیله خره گوجه بیللاه نان ائششه یی باتلاقدان چیخاردیر. اویان – بویانین تمیزله ییر ، خورجونو آتیر ائششه یین اوستونه، قویروغو دا قویور خورجونا. ائششه یی سورور بازارا. هاچاندان – هاچانا بیر موشتری تاپیلیر. ائششه یین دیشینه-باشینا باخیر بیه نیر .ائششه یین دالینا كئچن كیمی تعجوب له سوروشور:"آی موللا نییه بو ائششك قویروق سوزدور؟"موللا دئییر: آی قارداش، نییاران اولما، ائششه یین قویروغو خورجوندادی !

مدرنتیه

فرم آزه‌ربایجان فرم صحیح ثبت این نام در املا ملی و مدرن تركی است. روند مدرنتیه از بسیاری از جهات با زبان در ارتباط است. منظور از مدرنتیه در زبان، نوعی آگاه و شعور و بازنگری زبان در عصر كاپیتالیسم و همگام با ملت شوندگی متكلمین آن زبان است كه از جمله منجر به ایجاد ترمینولوژی و ابزارهای مدرن و از جمله الفبای ملی (نه لزوما تغییر الفبا)، اورتوقرافی ملی، دستور زبان فراگیر ملی، ادبیات مدرن و ملی فراگیر … شود. در مورد زبان تركی در ایران و آزربایجان جنوبی و در رابطه با بحث حاضر، حركت به سوی املا و الفبای فونئتیك با خط عربی-تركی همزمان با گسترش الفبای لاتین-تركی از مصادیق عمده روند مدرنیته است. با ورود تركان ایران و آزربایجان به عصر مدرنیته خود و به موازات روند شتابان ملت شوندگیشان و با همت جوانان و نخبگان و فرهنگیان تركی نویس و تركی اندیش؛ خط، الفبا، املا و گرامر فراگیر ملی و مدرن تركی نیز در حال قوام و تثبیت شدن است. به عبارت دیگر پیدایش و تكامل خط- الفبا و املا فونئتیك زبان تركی (با خط عربی-تركی) یكی از مهمترین مظاهر دو روند در هم تنیده مدرنتیه و ملت شوندگی در جامعه تركزبان ساكن در ایران است. ثبت اسامی شخصی و جغرافیائی معاصر و تاریخی در زبان تركی و از جمله كاربرد فرم آزه‌ربایجان در تركی و آزربایجان در فارسی، بر اساس الفبای فونئتیك و صرفا با كاربرد حروفی كه در الفبای عربی-تركی موجودند ("ذ" در میان آنها نیست)، املا-اورتوقرافی منطقی بدون تناقض و قوانین داخلی زبان تركی، نتیجه طبیعی روند ملت شوندگی تركزبانان در ایران و ورود این گروه به ذهنیت و عصر مدرنتیه است. كسانی كه با نگارش آزربایجان به جای آذربایجان مخالف اند می بایست به این سوال ساده پاسخ دهند: دلیل آنكه ایشان فارسیزه كردن كلمات عربی و تركی در زبان فارسی مانند طهران به تهران را موجه، معقول، طبیعی و حتی بهتر می شمارند اما با تركیزه كردن كلمات حتی در زبان تركی مخالفت می كنند چیست؟ آیا این استاندارد دو گانه و مخالفت با الفبای عربی-تركی فونئتیك تركی می تواند مربوط به مركز و محور گرفتن زبان فارسی و یا نوعی ترك ستیزی و عرب ستیزی پنهان موروثی در میان روشنفكران فارس و فارسگرای ایرانی و نیز مخالفت با روند مدرنتیه در زبان و املا تركی و روند ملت شوندگی تركان ایران باشد؟

...

 مبارزه منفی

اصرار تركها در ایران و آزربایجان جنوبی بر كاربرد فرم "آزربایجان" در زبان فارسی و "آزه‌ربایجان" در زبان تركی به جای فرم "آذربایجان"، حاوی پیامها و دارای كاركردهای سمبولیك مهمی است.

...

كاربرد فرم "آزه‌ربایجان" در متون تركی

١-بنا بر اصلی كلی، لغات دخیل، از قواعد دستوری و آوائی و صرف و نحو زبان میزبان پیروی می كنند و این متابعت در كتابت نیز خود را نشان میدهد. چنانچه "ط" عربی در نوشتار فارسی به "ت" تبدیل می شود، همزه های آخر كلمات عربی (ء) كه در فارسی تلفظ نمی شوند در املا نیز حذف می گردند، ..... پژوهشگران زبان فارسی، لزوم تصرف فارسها در املای زبان عربی و انجام اینگونه تغییرات را تصدیق نموده و آن را نشانه استقلال زبان فارسی از زبان عربی و حفظ هویت زبان فارسی در مقابل عربیگرائی و عربی زدگی دانسته اند. در این رابطه استاد بهمنیار می گوید "لغات عربی وارده به زبان فارسی از ریشه خود جدا می شوند و خواص عربی خود را از دست می دهند زیرا اصل، استقلال خط و زبان فارسی است. لغات خارجی كه وارد آن می شوند باید تابع مقررات و قوانین آن باشند". در زبان تركی نیز روندی مشابه آنچه در زبان فارسی در مورد كلمات عربی و تركی انجام می گیرد، در مورد كلمات غیرتركی و ایرانی-فارسی اجرا می شود. همه كلمات بیگانه به هنگام ورود به دائره لغات زبان تركی، بومی می شوند. یكی از لوازم بومی شدن لغات بیگانه در زبان تركی این است كه آن دسته از صائتها و صامتهای كلمات وارده كه در زبان تركی وجود ندارند به صائت‌ها و صامتهای معادل و متعارف موجود در زبان تركی تبدیل شوند. در الفبای تركی-عربی در كلمات با ریشه تركی و یا كلمات دخیل  كه هویت تركی كسب كرده اند حروف زیر بكار نمی روند: ط، ظ، ض، ص، ذ، ث، ... حرف "ذ" موجود در كلمات بیگانه وارداتی نیز مشمول این قاعده شده و در راستای بومی سازی و طبق فونئتیك زبان تركی، در زبان ادبی و معیار به شكل "ز" تلفظ و نوشته میشوند، ابقای حرف "ذ" در این قبیل كلمات، علامت و نشانه ی تركی نبودن، بیگانگی و بومی نشدن آنهاست. همچنین در املاء تركی اشارات زیر موجود نبوده و بكار نمی روند: فتحه، كسره، ضمه، همزه، تنوین، تشدید، ... زبان تركی دارای ٩حرف صدادار است كه همه در الفبای فونئتیك تركی-عربی نشان داده می شوند. از جمله فتحه در الفبای فوئنتیك و املاء تركی-عربی، همیشه با حرف "ه" نشان داده می شود (در اول كلمات به صورت "اه"، مگر آنكه پیش از یك حرف بی صدا باشد). بنا بر این حتی اگر كلمه "آزربایجان" كلمه ای دخیل در زبان تركی و از ریشه ای ایرانی-پارسی بوده باشد، این كلمه می باید در زبان تركی - به سبب تبدیل "ذ" آن به "ز " و با اضافه كردن حرف "ه" (صدای فتحه) به صورت "آزه‌ربایجان" نوشته شود. بازنگری به طرز نگارش كلمه آزربایجان، و نگارش آن در زبان تركی به شكل آزه‌ربایجان محصول این نگرش و در نتیجه بومی سازی این كلمه است. از اینرو به هنگام نوشتن نام آزربایجان در زبان تركی كاربرد حرف "ذ" و نشان ندادن صدای فتحه نادرست است

...