قالب وبلاگ

 در گذشته نیز فرم آزربایجان بكار رفته است

بر خلاف آنچه مشهور است، كاربرد فرم آزربایجان بدعتی جدید نبوده و در گذشته نیز بكار رفته است. چنانچه در زبان عربی در گذشته و امروز فرم "آزربیجان" هرچند به تواتر كمتر از "آذربیجان" بكار رفته و می رود. شواهدی از كاربرد فرم "آزربایجان" در زبان تركی در نیمه اول قرن بیستم نیز موجود است.

بعضی از افراد استدلال می كنند كه فرم آزربایجان در آثار نظامی و دیگران بكار نرفته و از این رو غلط است. در پاسخ باید گفت اولا بحث در اینجا بر سر اورتوقرافی مدرن و معاصر زبانهای تركی و فارسی است و نه املاء سنتی فارسی دری در یك هزار سال پیش كه آن بزرگان بدان نوشته اند. دوما این مساله زائیده مدرنتیه تركی و آزربایجانی و ملت شوندگی ترك زبانان ساكن در ایران و آزربایجان است، در زمان نظامی نه از مدرنیته، نه از روند ملت شوندگی و طبیعتا نه از املاء و زبان ملی تركی خبری نبود. سخت است كه بتوان مدرنیته را با گشتن در كتب قدیمی فارسی پیدا نمود. مدرنیته، ملت شوندگی، تشكل زبان و الفباء و اورتوقرافی ملی و … همه ماهیت دینامیك-متغیر، حركتی و روندی دارند و اموری خلق الساعه نیستند، بلكه مرحله به مرحله و در طول زمان به آرامی شكل گرفته پخته تر و كاملتر می شوند. حركت به سوی اورتوقرافی ملی و فونئتیك زبان تركی با خط عرب-تركی هم در دهه اخیر شتاب گرفته است كه منجر به دو سمینار و مصوبات اورتوقرافی در تهران و پس از آن فرم كاملتر و صددرصد فونئتیك سؤزوموز یازیمی شده است. بنابراین پیش از این سه دست آورد، صحبت از اورتوقرافی ملی (و فونئتیك) زبان تركی در ایران چندان بجا نیست. نمونه هایی مانند "معاصیر ادبی آذری دیلی" (زهتابی) و "لغتنامه آذربایجانی-فارسی" (پیفون) هم در همین رابطه قابل توضیح اند. اساسا كاربرد نامهائی مانند آذری و آذربایجانی به جای نام تركی (و یا تركی آزربایجانی) در نام دو كتاب مذكور نشان می دهد كه آنها محصول دوره پیش از شكل گرفتن اورتوقرافی ملی و املا فونئتیك زبان تركی اند و بخصوص ترمینولوژی كاربردیشان در نامیدن زبان و خلق ترك، متاثر از ذهنیت استعماری فارسی (آذری نامیدن زبان تركی و ملت ترك از طرف دولت پهلوی) و استعمار روسی (آذربایجانی نامیدن زبان تركی و ملت ترك از طرف دولت شوروی) است. البته این به معنای آن نیست كه نویسندگان آن كتب و بكار برندگان اورتوقرافی و ترمینولوژی فارسی و عربی…. در گذشته و فرم آذربایجان خطاكارند. به هیچ وجه. بر عكس، آنها نماینده و آیینه مرحله ای از روند ملت شوندگی خلق ترك اند و تجارب آنها در تركی نویسی نقشی تاریخی در تشكل و اصلاح و تكامل الفبا-املا فونئتیك امروزی و گرامر ملی و مدرن زبان تركی و رسیدن ما به فرم "آزربایجان" در زبان فارسی و "آزه‌ربایجان" در زبان تركی داشته است.

به دلائل فوق هم در زبان فارسی و با الفبای فارسی-عربی و هم در زبان تركی و با الفبای تركی-عربی می باید از كاربرد "ذ" به هنگام نوشتن نام آزربایجان خودداری كرد. به عبارت دیگر به هنگام كاربرد الفبای عربی، چه در زبان فارسی و چه در زبان تركی نگارش "آذربایجان" نادرست است. من شخصا در مقطع زمانی و تاریخی حاضر، فرم "آذربایجان" را نادرست می دانم. اما به نظر كسانی كه هنوز این فرم فارسی را بكار می برند احترام می گذارم. امیدوارم كه این دسته نیز در آینده ای نزدیك این فرم نادرست و فارسی را رها كرده و به جمع كاربران فرم درست و مناسب "آزربایجان" بپیوندند.

 مئهران بهارلی.

 

بؤلوم لر: بیز "آذری" دئییریك،