قالب وبلاگ

دیوانخانا

 دیوانخانا شیروانشاهلار سارایی كوْمپلئكسی‌نین شیمال-قرب حیصه‌‌سینده، دیوارلا احاطه‌‌ ائدیلمیش كوادرات هیتده یئرلشدیریلمیشدیر. هیتین اوْرتاسیندا 1،5 م هۆندورلویونده اوْلان بۆنؤوره‌نین اۆستونده دیوانخانانین سككیزگوشه‌لی مركزی پاویلیوْنو اۇجالدیلمیشدیر. بۇ پاویلیوْنون مركزی سالوْنو بئش طرفدن آچیق ائیوانا باخیر. دیوانخانانی تشكیل ائدن خۆصوصی فوْرمالی سۆتونلار و اوْنلارین یاراتدیغی چاتماتاغلی آركا عابده‌نین مردلیك، قۆووت و مۆدریكلیك ایفاده ائدن مئمارلیق اوْبرازینی یاراتمیشدیر.عابده‌نین دامی ایكیقات اؤرتوكله اؤرتولموش،خاریجی گؤرونوشو دیلیم-دیلیم مئمارلیق فوْرماسیندادیر.

(1513-1576)

آذربایجان  خالقی‌نین  تاریخی   یادداشیندا بیرمنالی قارشیلانمایان  شخصیتله‌دن بیری بیر شاه عباسدیر.  اوْ،  اؤلكه‌ده  ثابتلیك  یاراتمیش،  اصلاحاتلار حیاتا كئچیرمیش،   اۇغورلو   حربی   عملیاتلار واسطه‌‌سیله  زبت  ائدیلمیش  توْرپاقلاری  گئری  قایتارمیش، گئنیش  قۇروجولوق  ایشلری  آپارمیشدیر.  بۇنونلا  بئله، “بؤیوك  سۆرگون”  نتیجه‌سینده ایرانین داخیلی رایوْنلاری‌نین اقتصادیاتینیاینكیشافائتدیرمه‌سی آذربایجان اقتصادیاتی‌نین ضعیفله‌دیلمه‌سی حسابینا حیاتا كئچیریلمیشدیر.  قێزیلباش   امیرلرینه  قارشی آپاریلمیش مۆباریزه آذربایجانلیلارین  دؤولتده تۇتدوقلاری  مؤوقئیه ضربه‌‌ وۇرموشدور. آذربایجان صفویلر  دؤولتی‌نین  تدریجن  فوْرمالاشماسی‌نین تمه‌لینی محض بیر شاه عباس قوْیموشدور.

آذربایجان تاریخینه بیر شاه عباس گؤركملی  دؤولت خادیمی، اصلاحاتچی، ایستئدادلی سركرده،  آذربایجان صفویلر دؤولتی‌نین  قۆدرتینی پربا ائدن و بۇنونلا  بئله،  اوْنون   فوْرمالاشماسی  اۆچون زمین یارادان شخصیت  كیمی داخیل اوْلموشدور.

صمد بهرنگی

 صمد بهرنگی 1939-جۇ ایل اییۇن آیێنێن 24-ده گۆنئی آذربایجانێن تبریز شهرینده، فحله عائله‌‌سینده آنادان اوْلۇب.  ایبتیدای تحصیلینی بۇرادا “تربیت” مكتبینده آلێب. سوْنرا تبریز پئداقوْژی تئكنیكۇمۇندا تحصیلینی داوام ائتدیریب. طلبه‌‌لیك ایللرینده “خندئ” (گۆلۆش) آدلێ هفته‌لیك دیوار قزئتی بۇراخێب. ایلك ادبی تنقیدی و ساتیریك قلم تجرۆبه‌لرینی بۇ دؤورده یازێب.

امك فعالیتینه آذرشهر (تۇفارقان) ماهالێ‌نێن ماماغان، گؤگان ایبتیدای مكتبینده مۆعللیم كیمی باشلایێب. تبریز اۇنیوئرسیتئتی فیلوْلوْگییا فاكۆلته‌سی‌نین اینگیلیس دیلی شؤبه‌سینده تحصیل آلێب (1956-1961). آذربایجان ناغێللارێنێ توْپلایاراق، فارس دیلینه ترجۆمه ائدیب و همكارێ بئهرۇز دئهقانێ ایله بیرلیكده نشر ائتدیریب. عینی زاماندا فارس دیلیندن دوْغما دیله چئویردیگی ترجۆمه‌لری دؤوری مطبۇعاتدا چێخێب.

ایلك هئكایه‌لری “عادت”، “بینام” 1959-جۇ ایلده درج اوْلۇنۇب. بۇندان سوْنرا “اۇلدۇز و قارغالار”، “چۇغۇندۇرساتان اوْغلان”، “بالاجا قارا بالێق” و س. هئكایه و ناغێللارێنێ یازێب (1967-1969).

ایتالییانێن بوْلوْنیا شهرینده كئچیریلن اۇشاق كیتابلارێ مۆسابیقه‌سینده قێزێل مئدالا لاییق گؤرۆلۆب. بیرینجی یئری تۇتدۇغۇنا گؤره كیتابلارێ ایتالیان، فرانسێز، اینگیلیس، تۆرك دیللرینده نشر ائدیلیب. آذربایجان خالق ادبیاتێنێ توْپلایاراق، تدقیق و تبلیغ ائدیب.

همكارلارێ اوْنۇ “آذربایجان كندلیلری‌نین جانلێ دیلی”، “میللی مدنیتین اوْیاق ویجدانێ”، “خالقا اۆز تۇتان”، “سییار مۆعللیم” آدلاندێرێبلار. ادبی ارثی زنگیندیر.

باكێدا “محبت ناغێلێ” (1987) آدێ ایله سئچیلمیش اثرلری كۆتلوی تیراژلا بۇراخێلێب.

1968-جی ایل آوقۇستۇن 30-دا ایراندا خۇمارلێ یاشایێش منطقه‌‌سی یاخێنلێغێندا آراز چایێندا مۆممالێ شرایطده بوْغۇلۇب. ایران شاهێ طرفیندن اؤلدۆرۆلدۆیۆ گۆمان ائدیلیر.

یازان: رحیم رئیس نیا    

گنج تبریزلی شاعر علیرضا نابدل دن «ایشیق»آدلی شعرتوپلوسو «آذربایجان و مسئله ملی» (آذربایجان و میللی مسئله) آدلی بیر سیاسی – تشكیلاتی رساله ، محمدباقر خلخالی (1919ـ1839)نین «تعلبیه» سینین یئنی لشدیریلمیشی ، ایكی ـ اوچ مقاله و بیر آلولو خاطیره یادگار قالمیشدی.

ایشیق مجموعه سینده كی شعرلرین چوخو ، یعنی 33 شعر و ایكی شعر ترجمه سی 66ـ1963 نجی ایللر آراسیندا یازیلیب ، 1962 نجی ایلده شاعیرین 18 یاشی ایكن قلمه آلدیغی بیر شعری و 1967 نجی ایلدن ده باشقا بیر شعر بو دفتره یول آچیب . «صمد كونلومده دیر» باشلیقی آلتیندا آرخاداشی صمد بهرنگی نین اولومو مناسبیتله 1968 نجی ایلده قوشدوغو شعر ایسه «آرش» ژورنالیندان بو مجموعه یه كؤچورولموشدور.

بئله لیكله شاعرین 1967 نجی ایلدن1972 نجی ایلین مارس آیینا قدرسویله دیگی شعرلردن هئچ بیر ایز قالمامیشدیر . دئمك اولار كی ، شاه رژیمی ایله گرگین مبارزه آپاردیغی ایللرین شعرلری ده گنج شاعیرین ناكام حیاتی كیمی یغمایااوغرامیشدیر . یالنیز 27 ایل یاشایان مبارز شاعرین سون 9 ایل یارادیجیلیق دورونون ایلك یارایسی نین محصوللاری الیمیزه چاتیب . بونلاردا زنگین بیر ذكانین ، جوشغون بیر روحون جارپیلاریدیر.

بو آنا دیلینده تحصیل آلمامیش گنج اوزونو نئجه بئتیشدیرمیشدیر؟ او 1970 نجی ایلده یازدیغی «آذربایجان و ملی مسئله» آدلی اثرینده بیر گروه آذربایجانلی جوانلاردان سؤز آچیر كی، 1960 نجی اون ایللیگین اوللریندن آذربایجان ادبیاتی نین كئچمیش و معاصر اثرلرینی اوخوماغا باشلاییرلار. اوتلار رژیمیمن آغیر باسقیسینا باخمایاراق اوز آنا دیللری ایله تانیش اولوب، اونو باجاردیقجا منیمسه ییب، داوام ائتدیرمك ایسته ییردیلر.

(1892-1956)

آذربایجانین گؤركملی سركرده‌لری   آراسیندا گئنئرال ترلان  بَی  الییاربیوْوون آدی خۆصوصی قئید اوْلونور. اوْ، 64 ایللیك عؤمور یوْلوندا ایكی بؤیوك مۇحاریبه‌‌نین و لوْكال توْققوشمالارین  ایشتیراكچیسی   اوْلوب:   بیر   دۆنیا مۇحاریبه‌‌سینده، 1918-  1920-جی ایللرده آذربایجان میللی اوْردوسوندا  و   بؤیوك  وطن  مۇحاریبه‌‌سینده  (1941  -  1945) وۇروشوب. بیر  دۆنیا  مۇحاریبه‌‌سینی تابوْر  كوْماندیری وظیفه‌‌سینده   بیتیرن، میللی  اوْردودا  آلای كوْماندیری وظیفه‌‌سینده چالیشان، ایكی دۆنیا مۇحاریبه‌‌سینده  قلبه‌نی دیویزییا  كوْماندیری  و  كوْرپوس   كوْماندیری‌نین  مۆاوینی وظیفه‌‌سینده  قارشیلایان   الییاربیوْو  رئسپوبلیكادا  میللی حربی كادرلارین حاضیرلانماسیندا سئچیلیردی.

آذربایجان تاریخینه ترلان بَی الییاربیوْو ایكی جاهان  مۇحاریبه‌‌سینده  ایشتیراك   ائتمیش،  آذربایجان  میللی اوْردوسونون   تشكیلینده    فعالیت   گؤسترمیش   گؤركملی سركرده كیمی داخیل اوْلموشدور.

(1822-1900)