قالب وبلاگ

اۇشاقلیقدان  فیزیكی  خسته‌لیگی  اوْلسا  دا،  بحروز كنگرلی  محصولدار  ایشله‌میش،  7  ایللیك  رسسام  عؤمرونده 2000-دن آرتیق رسم اثری یاراتمیشدیر.

بحروز  كنگرلی‌نین  آدی  آذربایجان   تصویری صنعت   تاریخینده   خۆصوصی   رسساملیق   تحصیلی   آلمیش   ایلك آذربایجانلی،   آذربایجان   تصویری    صنعتینده   رئالیست دزگاه بوْیاكارلیغی‌نین تشككولونده، پوْرترئت و منظره ژانرلاری‌نین  فوْرمالاشماسیندا  خۆصوصی  روْلو  اوْلان  رسسام، تئاتر رسساملیغی‌نین بانیلریندن  بیری  كیمی دایم حؤرمت و ائهتیراملا خاتیرلاناجاقدیر.

آغیر ائشیتدیگیندن عۆمومتهسیل مكتبینه گئده بیلمه‌میشدیر. بحروزو یۆكسك ال قابیلیتینه گؤره تیفلیسده یئرلشن قافقاز اینجه‌سنتی تشویق جمعیتی‌نین نزدینده‌كی بوْیاكارلیق و هئیكلتراشلیق مكتبینه قبول ائتمیشلر. 1910-1915-جی ایللرده  اوْ  بۇرادا  تحصیل  آلمیش،  رسساملیغین  بیر  چوْخ  ایستیقامتلرینده  گۆجونو سێنامیشدیر. بحروز كنگرلی‌نین رسسام كیمی پۆخته‌لشمه‌سینده جلیل مممدقولوزاده‌نین و "موْللا نصر‌الدین" ژۇرنالی‌نین بؤیوك روْلو اوْلموشدور. یارادیجیلیغی‌نین ایلك دؤورونده  موْللانسرددینچی رسسام اوْ.شمئرلینقدن درس آلان بحروز هر هانسیسا بیر حادثه‌‌نین و یا اوْبیئكتین ماهیتینی بیر باخیشلا آنلاماق و اوْنو تصویر ائتمك وردیشلرینه یییه‌لنمیشدی.

كاریكاتورا و ساتیریك رسملر چكمه‌یه باشلایان رسسام چوْخ كئچمیر كی، رسساملیغین دیگر ژانرلاریندا دا ایشله‌مه‌یه باشلاییر. اوْنون آكوارئل و یاغلی بوْیالارلا ایشله‌دیگی منظره‌لر رنگلرین الوانلیغی، بوْیالارین رنگارنگلیگی، تصویرین رئاللیغی ایله اینسانی والئه ائدیر. گۆجونو پوْرترئت ژانریندا سێناماق ایسته‌ین بحروز دوْستلاری‌نین بیر نئچه اۇغورلو تصویرینی یاراتمیشدیر. اوْنون چكدیگی ایلك پوْرترئتلر سێراسیندا مۆعللیمی رسسام اوْ.شمئرلینقین و طلبه‌‌ یوْلداشی - ل.قۇدیاشویلی‌نین پوْرترئتلری اوْن مۆكممللریدیر.  اوْ،  عینی  زاماندا  تصادوفی،  ساده  اینسانلارین  پوْرترئتلرینی  ده چكمیشدیر. بئله اثرلر آراسیندا "قوْجا كیشی" پوْرترئتی دقتی داها چوْخ جلب ائدیر. بحروز كنگرلی‌نین میشت صحنه‌‌لرینی تصویر ائدن رسم اثرلری بؤیوك، چوْخ كوْمپوْزیسییالی قۇرولوشو، هر بیر اوْبرازین سلیس ایشلنمه‌سی ایله تاماشاچی‌نین دقتینی جلب  ائدیر. بئله اثرلر سێراسیندا  "توْی"، "ائلچیلیك"  و س. سۆژئتلی رسملر  خۆصوصیله سئچیلیر.

1914-جۆ ایلین  اییونوندا رسسامین            ناخچیواندا ایلك  بؤیوك سرگیسی كئچیریلمیشدیر.   اوْراداگؤستریلن    رسملر  همیئرلیلرینی حئیران ائتمیشدیر. آذربایجانین آیریلماز حیصه‌‌سی اوْلان ناخچیوان طبیعتی‌نین گؤزللیكلری، چكدیگی اینسانلارین جیزگیلرینده‌كی مۆدریكلیك بۇ رسم اثرلری‌نین دقتی جلب ائدن جهتلری ایدی. سۆژئتلی اثرلر ده ماراقلا قارشیلانمیشدیر. اوْ واخت “ایقبال” قزئتی سرگی و اوْنون مۆلیفی حاقیندا اۇزاقگؤرنلیكله یازیردی: "جاوان رسسامیمیز گله‌جكده ایفتیخاریمیز اوْلاجاقدیر".

جمعی 7 ایل یارادیجیلیق فعالیتی ایله مشغول اوْلماغا مؤهلت تاپمیش رسسام2000-ه قدر رسم اثری  یاراتمیشدیر. اوْ، رئالیست ایفاده‌لیلیگی،  یۆكسك بدیی-ائستئتیك دیَری ایله دقتی جلب ائدن چوْخلو پوْرترئت، منظره، ناتورموْرت و س. چكمیشدیر. كنگرلینی اینسانلاردا اوْنلارین داخیلی عالمی ماراقلاندیریردی. اوْ، اینسانلارین ظاهرینی تصویر ائتمكله اوْنلارین داخیلی دۆنیاسینی آچیب گؤسترمه‌یه چالیشیردی. دؤورون قاباقجیل ضیالیلاری‌نین، ساده آداملارین ب.كنگرلی طرفیندن ایشلنمیش پوْرترئتلری ایلك نؤوبه‌ده معنا درینلیگی ایله تاماشاچی‌نین دقتینی جلب ائدیر. بۇ پوْرترئتلر هم ده یۆكسك بدیی ذؤوقله ایشلنمیشلر. اوْنلارین آراسیندا "یاشلی كیشی"، "گۆرجو" پوْرترئتلری خۆصوصیله سئچیلیر.

رسسامین یارادیجیلیغیندا منظره ژانری مۆهوم یئر تۇتور. اوْنون منظره‌لرینده اساساً طبیعت گؤزللیكلری عكس ائدیلمیشدیر. "شلاله"، "داغلیق منظره"،  "ایلانلیداغ  آی  ایشیغیندا"،  "گۆنش  باتاركن"،  "آغری  داغی"،  "كؤهنه قالا"، "الیاباد كندینده داروازا"، "یامخانا كندینه گئدن یوْل"، "اصحابی-كهف داغی" و س. منظره‌لر بۇ قبیلدن اوْلان اثرلردیر.

"پاییز"، "باهار" آدلی رسم اثرلرینده ایلین فصیللری‌نین خۆصوصیتلری، آذربایجان طبیعتی‌نین هر فصیلده گؤزل اوْلماسی گؤستریلیر.

آذربایجان خالقی‌نین تاریخی-مئمارلیق عابده‌لرینی تصویر ائدن كنگرلی اوْنلارین   واسطه‌‌سیله   خالقیمیزین   مؤهتشم   كئچمیشیندن   سؤز   آچیر.   رسسامین مدنیت عابده‌لری تصویرلری آراسیندا "مؤمینه خاتین تۆربه‌سی" آدلی اثری اؤز مؤهتشملیگی ایله سئچیلیر. بحروز كنگرلی هم ده آذربایجان تئاتر رسساملیغی‌نین بانیلریندندیر. اوْ دؤورده تئاترلاردا پئشكار رسساملار یوْخ ایدی، دئكوْراسییا و گئییملر بیر چوْخ حاللاردا آرتیستلرین اؤزلری طرفیندن سئچیلیر و یارادیلیردی. بحروز كنگرلی ایگیرمی عصرین 10-جۇ ایللرینده ناخچیوان تئاتریندا جلیل مممدقولوزاده‌نین "اؤلولر"، میرزه فتحعلی آخوندزاده‌نین "حاجی قارا"، عبدوررهیمبی حاقوئردییئوین "پری-جادو" پیئسلری اساسیندا حاضیرلانمیش تاماشالارا بدیی ترتیبات وئرمیش و گئییم ائسكیزلری چكمیشدیر، آذربایجان جۆمهوریتی‌نین یارادیلماسینی رغبتله قارشیلایان  بحروز كنگرلی  میللی  مۆستقیل دؤولتیمیزین  مؤوجود  اوْلدوغو ایللرده  بؤیوك ایشلر گؤرموشدور. عینی زاماندا، 1918 - 1920-جی ایللرده اوْ، یارادیجیلیغیندان دا قالمامیش، بوْیاكارلیق و قرافیكا اثرلری یاراتمیشدیر. اصل آذربایجان وطنداشی، وطنپرور بیر اینسان اوْلان بحروز كنگرلی 1918 -1920-جی ایللرده ائرمه‌نی داشناكلاری‌نین آذربایجاندا تؤرتدیكلری فاجعه‌‌لری تصویر ائتمیش، اؤز دده‌‌-بابا توْرپاقلاریندان زوْرلا قوْوولموش و ناخچیوانا پناه گتیرمیش آذربایجانلی قاچقینلارین پوْرترئتلریندن عبارت سیلسیله اثرلر یاراتمیشدیر. رسسام بۇ اثرلری ایله آذربایجانلیلاری اوْنلارا قارشی ائدیلن وحشیلیكلری اۇنوتماماغا چاغیریر، عینی زاماندا، دۆنیا اجتماعیتینه اینجه‌سنت اثرلری واسطه‌‌سیله آذربایجان حقیقتلرینی چاتدیرماغا جان آتیردی.

مؤوضو آكتواللیغینا و ایدئیا مظمونونا گؤره بۇ گۆنون اجتماعی-سییاسی حادثه‌‌لری ایله سسلشن "قاچقینلار" سیلسیله‌سینه داخیل اوْلان پوْرترئتلر جانلیلیغی، رئاللیغی و پسیخوْلوْژی ایفاده‌لیلیگی ایله فرقله‌نیر. بۇ سیلسیله‌دن اوْلان "قاچقینلار"، "قاچقین قێز"، "قاچقین اوْغلان"، "قاچقین قادین"، "یۇردسوز عائله‌‌"، "قاچقین گۆمشون"، "آیاقیالین قاچقین اوْغلان" و س. اوْنلارجا قاچقی‌نین پوْرترئتلری تكجه صنعتكارلیق سویه‌سی باخیمیندان دئییل، تاریخی سند كیمی ده دیَرلیدیر. بحروز كنگرلی پوْرترئت اۇستاسی كیمی یاراتدیغی پئرسوْناژلارین داخیلی-پسیخوْلوْژی عالمینی آچیب گؤستره بیلمیشدیر. رسسام تصویر ائتدیگی قاچقین اۇشاقلارین هر بیری‌نین سیماسیندا دیدرگین دۆشدوكلری آتا-بابا اوْجاقلاری‌نین حسرتینی، كئچیردیكلری حیسس و هیجانلاری، گؤزلرینه قوْنموش قۆسسه و كدری اؤزونه‌مخصوص اۇستالیقلا عكس ائتدیرمیشدیر.

1920-جی ایلده آذربایجان خالق جۆمهوریتی‌نین سۆقوتو، زنگزورون سوْوئت رۇسییاسی‌نین الی ایله ائرمه‌نیستانا وئریلمه‌سی، ناخچیوان و قاراباغا ائدیلن تجاووزلر، مینلرله وطنپرور اینسانین قتله یئتیریلمه‌سی، آذربایجانین تالانماسی، خالقین اؤز تاریخیندن و مدنیتیندن اۇزاقلاشدیریلماسی رسساما آغیر تأثیر گؤسترمیشدیر. اؤز حیسسلرینی جیلوْولایا بیلمه‌ین رسسام اوْنلاری یاراتدیغی اثرلرله بۆروزه وئرمیشدیر.

اوْلدوقجا محصولدار ایشله‌ین رسسامین 1921-جی ایلده آذربایجاندا آچیلان ایلك بؤیوك سرگیسینده اوْنون 500-دن آرتیق اثری نۆماییش ائتدیریلمیشدیر.

حال-حاضیردا بحروز كنگرلی‌نین اثرلری ر.مصطفییئو آدینا آذربایجان دؤولت  اینجه‌سنت  مۇزئیینده،  ناخچیوان  دؤولت  تاریخ  مۇزئیینده،  موْسكوادا دؤولت تاریخ مۇزئیینده و شخصی كوْللئكسییالاردا ساخلانیر.

بحروز كنگرلی 1922-جی ایلده ناخچیواندا وفات ائتمیشدیر.

 

منبع :

آذربایجان تاریخیندن یۆز شخصیییت

سبوهی احمدوْو

“آینا متبو ائوی” باكی – 2006

كؤچورن : دالغا دیزج

بؤلوم لر: آذربایجان تاریخیندن یۆز شخصیییت ،