قالب وبلاگ

آی گۆندۆزۆم 

آی گئجه ام 

آی عؤمرۆمۆن كئچمیشی 

حسرت باخ، 

             باغچادا 

گۆل بیتیریر،

            گۆل سۇلۇر. 

همچنان كه دیدیم،قره باغ، خاستگاه یكی از تمدّن های دیرین و باشكوه بود و گروههای انسانی كه در آنجا می‌زیستند، رفته رفته به قبایل و عشایر تقسیم گردیده و بالاخره با پیدایش فلزّ، گسترش جوامع شهری و توسعه سوداگری، ساكنان این دیار، دست به تشكیل دولت ها و حكومت ها زدند.

در دوره های باستانی تاریخ،  تیره های گوناگونی كه در آن سوی ارس می‌زیستند، تیره های « لولوبی» و« گوتی»در هزاره های دوّم و سوّم پیش از میلاد، در بخش‌های جنوبی و خزرها یا كاسپی‌ها در غرب و جنوب غربی بودند كه نام سرزمینشان نیز كاسپانا بود. دریای خزر، خود به همین نام خوانده شده است. كاسپی‌ها جامه پشمی شبیه پیراهن، به تن می‌كردند و نیزه های كوتاه داشتند و از نی، تیر می‌ساختند.

ولایت های شمالی آذربایجان و نیز داغستان جنوبی در دوران باستان آلبانیا نام می‌گرفت. به نظر برخی از دانشمندان، این واژه در معنای « دیار كوهها » ست. هنوز هم دهكده‌ای در ناحیه « قوبا »ی جمهوری آذربایجان، آلبان نام دارد. دریای خزر (كاسپی ) در سواحل آلبانیا نیز، نام دریای « آلبان» به خود گرفته بود.

در اراضی آلبانیا،  ۲۶ تیره زندگی می‌كردند كه به زبان های گوناگون سخن می‌گفتند. بزرگترین این تیره ها اوتی‌ها بودند. بازماندگان آنان هنوز هم به نام « اودین ها » در ناحیه « قوت قاشین » جمهوری آذربایجان زندگی می‌كنند. در طول سواحل رود قارقار نیز قارقارها مسكن داشتند.

(1808-1861)

ایسماییل بَی قۇتقاشینلی 1808- شیمالی  آذربایجان رۇسییانین تركیبینه  قاتیلاندان سوْنرا آذربایجانلیلار ایمپئرییانین وطنداشلاری حساب اوْلوماغا باشلادیلار. زادگان نسیللری‌نین بیرچوْخ نۇماینده‌‌لری رۇسییااوْردوسو سێرالارینا یازیلیر و ممنونیتله قبول ائدیلیردیلر:     ایمپئرییا آذربایجانلیلارین دؤیوشكن  خالق اوْلدوغونو بیلیردی. رۇسییا اوْردوسوندا سێراویدن  گئنئرال رۆتبه‌سینه‌دك یۆكسه‌لن ایلك آذربایجانلی ایسماییل بَی قۇتقاشینلی اوْلموشدور.

ایسماییل بَی قۇتقاشینلی آذربایجان تاریخینه ایلك رئالیست اثرلردن بیری‌نین مۆلیفی، یازیچی، گؤركملی اجتماعی و حربی خادیم كیمی داخیل اوْلموشدور.

دئكوْراتیو صنعتلر

اوْرتا یۆزیللیك تاریخی‌نین اوْن بیر عصردن اوْن بئش عصرین سوْنونادك داوام ائدن ایكینجی دؤورو فئوْدالیزم قۇرولوشونون تام اینكیشافی دؤورو ساییلیر.

بۇ زامان تسرروفات و مدنیت یۆكسك اینكیشاف دؤوروكئچیریر. صنعتكارلیق قدیمده  اوْلدوغوندان داها یۆكسك سویه‌یه قالخیر، كؤهنه شهرلر

دیرچه‌لیر، یئنیلری یارانیردی. اوْنلار صنعتكارلیق، تیجارت مركزلرینه چئوریلیردیلر.

اوْن بیر- اوْن بئش یۆزیللیكلر عرضینده آذربایجان خالقی بیر چوْخ یۆكسك سویه‌لی بدیی صنعتكارلیق  نۆمونه‌لری: خالچا، پارچا، زرگرلیك، ساخسی،  كاشی و س.  یاراتمیشدیر كی، بۇنلارین اكثری حاضیردا دۆنیانین ان زنگین مۇزئیلرینده نۆماییش ائتدیریلیر.

داغ باشێندا توْنقال یانێر 

                         قارا داغدێر 

                         آی قارا داغدێر 

بۇلاقلارێ داشدان آخێر 

                         قارا داغدێر 

                         آی قارا داغدێر 

قیرمیزی سۇلار یایێلدێ 

چؤللر آچدێ قانلێ چیچك 

قالانێن سوْن گۆن لردی 

گۆلدانمێن گۆل ملری  

                         قارا داغدێر 

                         آی قارا داغدێر 

اصلان چئكیلدی كمنده 

ایكی قۇلار دۆشدی بنده 

خائن یوْلداش قال شرمنده 

                         قارا داغدێر 

                         آی قارا داغدێر 

قالا سۆرگۆن قالمێیاجاق 

توْنقال كؤزی سوْنمێیجك 

یاقێن ایۆازیم گئله جك 

                         قارا داغدێر 

                         آی قارا داغدێر 

هاردا دلیلریم اوْلدێ 

اوْ را بیل كی قارا داغدێر 

                         قارا داغدێر 

                         آی قارا داغدێر  .

بیر باهار گونو، بیر چیچك‎لی آغاجین آلتـیندا، لاله پاركـیندا، بیر كیشی ‎كی الینی كوتونون سول قولتوغونون جیبینه قویموشدور، نیمكتین اوستونده، بیر كیشی ایله كی نظره گلیردی تازا بازنیشسته اولوب دانـیشـیردی:

- دوز بویورورسوز، اقتصادی سیخینتی‎لار همیشه باعث اولوب آدام بعضی شئی‎لری زندگانلیق‎دا حذف ائله‎سین. آدام ائله‎یه بیلمز ات، چور‎ك و یاغ آلمایا، آمما ائله‎یه بیلر مثلن كیتابی اؤز برنامه‎سیندن حذف ائله‎یه. آدام خؤر‎ه‌ك یـئمه‎سه اؤلر، آمما اگر كیتاب اوخوماسا، اونا هئچ بیر شئی اولماز، تازا مومكون‎دور ترقّی‎ده ائله‎یه، خلاصه لازیم اولمایان شئی‎لرین حذفی آداما ضرر وورماز.

منیم بئش قـیزیم وار. دورد اوغلان هاواسینا دونـیایا گلیب‎لر. بئش‌ایل بوندان قاباق، اوّل‎كی قـیزیمی گره‎گ اره وئره‎یدیم. آمما جهیز آلماغا پولوم یوخ ‎ایدی. نه پس‌اندازیم  واریدی، نه ساتماق اوچون بیر درده دیه‎ن شئی. وام آلماغادا امكانـیم یوخ ‎ایدی. بیر گون بو پارك‎دا اوتورموشدوم روزنامه اوخویوردوم. گؤردوم بیر مناقصه آگهی‎سینده یازیب‎لار: «بؤیره‎ك آلـیریق».

دیوانخانا

 دیوانخانا شیروانشاهلار سارایی كوْمپلئكسی‌نین شیمال-قرب حیصه‌‌سینده، دیوارلا احاطه‌‌ ائدیلمیش كوادرات هیتده یئرلشدیریلمیشدیر. هیتین اوْرتاسیندا 1،5 م هۆندورلویونده اوْلان بۆنؤوره‌نین اۆستونده دیوانخانانین سككیزگوشه‌لی مركزی پاویلیوْنو اۇجالدیلمیشدیر. بۇ پاویلیوْنون مركزی سالوْنو بئش طرفدن آچیق ائیوانا باخیر. دیوانخانانی تشكیل ائدن خۆصوصی فوْرمالی سۆتونلار و اوْنلارین یاراتدیغی چاتماتاغلی آركا عابده‌نین مردلیك، قۆووت و مۆدریكلیك ایفاده ائدن مئمارلیق اوْبرازینی یاراتمیشدیر.عابده‌نین دامی ایكیقات اؤرتوكله اؤرتولموش،خاریجی گؤرونوشو دیلیم-دیلیم مئمارلیق فوْرماسیندادیر.