قالب وبلاگ

(1880-1920)

جنوبی آذربایجاندا یاشایان  آذربایجانلیلاردا میللی  اؤزونودركین  اینكیشافیندا  شیخ  محمّد  خییابانی‌نین باشچیلیق ائتدیگی آزادلیق حركاتی‌نین عوضسیز روْلو اوْلموشدور. هله 1905  -  1911-جی  ایللرده  ستتارخانلا چیگین-چیگینه وۇروشموش خییابانی حیاتی‌نین معناسینی آذربایجانین شاه رئژیمیندن آزاد ائدیلمه‌سینده، دئموْكراتیك یوْللا اینكیشافیندا گؤروردو. آذربایجاندا دئموْكراتیك فیكیرلرین گئج یاییلماسینا گیلئیلنن اینقیلاچیلارا اوْ دئییردی: “آذربایجان باش قازانا بنزه‌ییر: اوْ، گئج قێزیر، لاكین گئج ده سوْیویور”.

1920-جی ایلین آپرئل - سئنتیابر آیلاریندا اوْنون باشچیلیق ائتدیگی  میللی-آزادلیق  حركاتی  سوْن  نتیجه‌ده   مغلوب  اوْلسا  دا، آذربایجان خالقی‌نین ایمپئریالیست  آغالیغینا، شاه رئژیمینه قارشی میللی ایستیقلالیت  اۇغروندا مۆباریزه تاریخینده واجیب یئر تۇتور. خییابانی‌نین  تكلیفی  ایله  یارادیلان  سلاحلی   دسته‌لر  شرفخان، سلماس، اۇرمییا  ایستیقامتلرینده ائرمه‌نی و آیسوْرلارین آذربایجانلیلارا قارشی تؤرتدیكلری سوْیقیریم سیاستی‌نین قارشیسینی آلمیشدیلار.

Sözüm özlərini türk, bizi “azeri” adlandıran Türkiyə türklərinə, daha doğrusu, osmanlı türklərinədir. Əziz qardaşlarımız, sizin türk olmağınıza kimsənin şübhəsi yoxdur. Amma bizi türk deyil, türk kökənli xalq kimi “azeri” çağırmağınızın nədən qaynaqlandığını özümə heç cür aydınlaşdıra bilmirəm. Bu qardaşlıq “qısqanclığı”dır, yoxsa nədir? Necə olur ki, Türkiyə mətbuatı İranda, Güney Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlıları türk hesab edir, dilini türk dili adlandırır, ancaq, Arazdan şimaldakıları isə müvafiq olaraq “azeri” və “azeri dili” sayır? Məgər biz quzeylilər, güneylilərdən ayrı xalqı

.....

ای اؤلكه می ظولم ایله قویان دهرده ویران          محكوم اولا بیلمز سنه بوندان سورا اینسان
اینسان ازلیندن یارانیب اشرف مخلوق                لایق دگیل اصلاً اونا زنجیر ایسارت

"محمد بی ریا"

تورك چرا تورك است،آذری نیست ؟

روزی مورچه ای در میان اندك آب گرفتار شد. فریاد بر آورد، آهای دنیا را آب برد.

شاهدی گفت:

-  مورچه آب تو را می برد نه دنیا را.

هدف برزگ دشمنان و فرهنگ ستیزان ایجاد تفرقه درمیان ملتهای بزرگ، و كوچك كردن آنهاست كه دارای ریشه و تاریخ دیرینه دارند. تا چنان یك مورچه‌ی ناتوان در گردابی از آب قرار دهند و غرقشان سازند. وقتی كه انسان از ریشه جدا شد بی هویت می شود، وقتی كه بی هویت شد ناتوان می شود و دیگران را از خود برتر می پندارد و به داشته و گفته های آنها ایمان می آورد، از خود بیگانه می شود. در این موقع خصوصیات آسیمولاسیونیش بروز كرده، ایمان می آورد كه بی چیز است. بی هویت است. طوری كه چون یك مانقورت مادر خود را نیز نشاخته و به راحتی به دستور ارباب خود عمل نموده مادر را به قتل می رساند بدون اینكه حتی ناراحت شود. چون این فرد آسیمله شده فقط یك نفر را می شناسد،آن هم ارباب اوست و دستور، دستور اوست.

 پرسیدم از آن ماهـوش شیر سوار                 بستی به سر شیر چگونه افسار؟
گفتا به جهان هر آنكه خود را نشناخت            آوردن او سهل بود زیر مهار.

در زمان جنگ ایران روس، سفیری به ایران فرستاده شد تا شرایط را بررسی كند و گزارش نماید كه چگونه بر ایران مستوفی یابند. در آن زمان بیشترین مقاومت در آزربایجان بود و آزربایجانیان به هیچ شرایط راضی به تسلیم نبودند مگر شرایط و مطالبات آنان فراهم شود.

 این سفیر چون شرایط را این گونه دید و فهمید كه مردان و زنان آزربایجان همه در دلاوری و جنگندگی ید طولانی دارند و شجاعت آنها زبان زد خاص و عام است، طی نامه به زمامداران خود چنین نوشت :

"این سرزمین را (آزربایجان) به هیچ عنوان نمی شود تسلیم كرد. و اگر این مناطق تسلیم نشوند ایران تسلیم نخواهد شد و به زانو در آوردن این منطقه میسر نیست مگر به دو راه :

1-      كلیت آزربایجان را نابود و مردان و زنان آن را از دم باید كشت.

2-      این سر زمین را به مناطق جداگانه تقسیم و به هر كدام نام تازه داده شود تا بدین شكل از هم دیگر جدا شوند، و اتحاد و یگانگی از آنها گرفته شود."

بیر پیس اخلاق ارباب وارایدی.اویانا كئچردی نؤكریدانلایاردی،بویانا كئچردی نؤكری دانلایاردی. بیر گون اربابا قوناق گلیر. یئنه نؤكری دانلاق آلتینا سالیر.ارباب آفتابا گؤتورمه لی اولور. نؤكرینه آجیق لا دئییر:

آفتابانانی دولدور قوی آیاق یولونا. الینه دؤندویوم نؤكر،ساماوارین داغ سویون آچیر دولدورورآفتابایا،اربای آفتابا گؤتورنده ... و ... یانیر. گلیب نؤكری سالیر كؤتكین آلتینا. آرباب وورور،نؤكر گولور. قوناقلار دئییرلر، كیشی نییه وورورسان اونو.ارباب دئییر:

سیز بیلمیرسینیزبئله ! هله پیس - پیس ده گولور.

نؤكر دئییر:

من بیلیرم اربابین هاراسی یانیر.

صاباحدان اعتباراً دؤردونجو صحیفه‌‌میزده چوخ ماراقلی خاطیره‌لرینی اوخویاجاغینیز مممد امین رسولزاده قافقازدا آذربایجان جومهوریتی‌نین تشككولونده و میللی قورتولوش حركاتیندا تاریخی رولو اولان میللی آذربایجان “موساوات” خالق پارتییاسی‌نین لیدئرلیگینه 1917 و 1919-جو ایللرده باكیدا توپلانان پارتییا قورولتایلاریندا یئكدیللیكله سئچیلمیشدیر. 

28 مای 1918-جی ایلده جومهوریتین ایستیقلالینی اعلان ائدن آذربایجان میللی شوراسی‌نین صدری ایدی. موهاجیرتده آذربایجان میللی حركاتینی ایللردن بری تمسیل ائدن میللی آذربایجان مركزینه صدرلیك ائتمیشدیر. 

موسلمان دونیاسی‌نین تانینمیش بیر موهرریری اولان رسولزاده 1905-1908-جی ایللر آراسیندا باكیدا اینتیشار ائدن توركجه قزئتلرده ایشله‌میش؛ 1915-1917-جی ایللرده یئنه باكیدا مشهور “آچیق سؤز” قزئتینی تسیس و نشر ائتمیشدیر. 1908-1911-جی ایللر آراسیندا تهراندا ایران اوچون ایلك دفعه‌‌ اولاراق آوروپا اصولوندا گونده‌لیك “ایرانی-نوو” قزئتی‌نین مودیر و باش رئداكتورلوغونو ائتمیشدیر (بو خصوصدا باخ: ائ.بروwن. نیسفوری لیتئراری اوف پئرسیا. لوندون). ایستامبولدا چیخان چئشیدلی تورك قزئت و ژورناللاریندا (او جومله‌‌دن “تورك یوردو”) چالیشمیش و 1923-جو ایلدن 1929-جو ایله قدر ایستامبولدا نشر اولونان آذربایجان ژورناللارینی ایداره ائتمیشدیر. 

ائندیر  ---- 1.18Mb

بیرگؤزل موبایا كیتابی (فورمت jar)