قالب وبلاگ

قره باغ ولایتی است در جمهوری آذربایجان ، كه نام سابق آن ارّان یا آران و نام اسبقش ، ولایت «اوتی » بوده است. این سرزمین مستعدّ ، پیشینه ای بس دیرین و تمدّنی بس پر شكوه دارد و در اهمیت آن همین بس كه مهد ادب و هنر آذربایجان می باشد. صاحب قلمانی كه طبیعت زیبا ، آب‌های روان و كوههای سر به فلك كشیده آن را دیده اند ، مسحور زیبائی و جذّابیت این خطّه پر جاذبه گردیده اند. محمّد كاظم مروی در عالم آرای نادری می نویسد:

« قره باغ در فصل بهار ، نمونه ای است از گلستان ارم و بهشتی است در آرایش سبزه و ریحان و گل و ارغوان خرّم.»

ضیاء الدّین سلطانوف كه خود زاده و پرورده قره باغ كوهستانی است «مورو داغ » و دامنه های سر سبز و دلربای آن را این چنین به تصویر می‌ كشد:

«....از آخرین تنگه هم عبور كردیم. راههای مار پیچ ، از كمره گردنه جنگلی ، امتداد می یابد. دستكم در هر قدم و در سر هر پیچ ، با یك منظره جدیدی  بر خورد می كنیم. در پائین گویا دریاچه ترتر چای ، آئینه جلوی خورشید گرفته است. در اینجا ،در دامنه «مورو داغ » كه از سطح دریا هزاران متر بلند تر است ، در میان كوههای مرتّفع و جنگل های به هم فشرده « زیبای چشم آبی » انسان را به شگفتی وا می دارد.»

این دیار تاریخی كه بخش اعظم آن ، یعنی قره باغ كوهستانی ، چند سال است كه به اشغال داشناك های اشغالگر در آمده است ، سر گذشت پر فراز و نشیبی دارد كه در این اثر تلاش شده است ، علاوه بر جغرافیا ، تاریخ این سرزمین ستم دیده ، در برهه های مختلف ، یعنی از دوران ما قبل تاریخ تا كنون ، مورد بررسی قرارگیرد.

این ولایت ، از كانون هائی است كه یكی از تمدّن های باستانی و درخشان بشریت در آن تكوین یافته است. به گمان قوی ، این خطّه توأم با اراضی حاشیه دریای مدیترانه و شمال آفریقا مناطقی بودند كه نیاكان بشری در آنجا زندگی كرده اند و در این نواحی ، انسان به صورت یك واحد اجتماعی تشكّل پیدا كرده است.

پیدایش غار آزیخ ، در كناره شمالی رود ارس ، نزدیكی شهر فضولی و كشف دیگر غار ها از این دست در اراضی همجوار آن ، در چند سال اخیر ، كاوش های دقیق باستان شناسان در آن غارها ، دستاوردهای علمی گرانبهائی را در دسترس دانشمندان قرار داده است.

ایلك اوْرتا یۆزیللیكلرده اینجه‌سنت

یئددی یۆزیللیگین  ایكینجی  یاریسیندا  آذربایجان  خیلافتین تركیبینه داخیل  ائدیلیر. آذربایجاندا ایسلام دینینین یاییلماسی خالقین طالعیینده دؤنوش اوْلدو، اوْنون معنوی- مدنی اینكیشافینا تكان وئردی. ایسلاماقه‌دركی مدنیتین مظمونو دیَیشه‌رك یئنی كئیفیت  كسب  ائتدی.  آذربایجان  مدنیتی عۆمومیسلام مدنیتی ایله قوْووشدو. اؤلكه‌نین شیمالی و جنوبونون خیلافتین تركیبینده بیرلشدیریلمه‌سی سییاسی ثابتلیك اۆچون زمین یاراتدی، خالقین بیرلشمه‌سینه كؤمك ائتدی.

دوْققوز عصرین اوْرتالاریندا خیلافتین اساسلاری‌نین سارسیلماسی آذربایجاندا یئنی فئوْدال دؤولتی‌نین یارانماسی اۆچون الوئریشلی شرایط یاراتمیشدی. فئوْدال دؤولتلری‌نین قۆووتلنمه‌سی و اینكیشافی ایله علاقه دار اوْلاراق آذربایجانین اقتصادی و مدنی علاقه‌‌لری خئیلی گۆجلنمیشدی. یاخین، اوْرتا آسییا و آوروْپا اؤلكلری ایله گئنیش تیجارت علاقه‌‌لری اؤلكه‌نین اقتصادیاتی‌نین جانلانماسینا، اینكیشاف یوْلونا دۆشمه‌سینه سبب اوْلوردو.

سوْلموش ساری یاپراق      

خزل اوْلدو یئله گئدی     

سوْلغون، قوْری باغلار،     

گۆل آچیب ایل دۆنیمینده.  

ایللر دؤنریمیش 

قارا گۆنلر كئچه گن 

بدبختدیر اوْ میللت كی 

گؤزین گۆللره یۇمسون 

شاختا گئجه ده  

كۆرسی دیبنده یۇخو گۆرسون. 

من یاتمادیم هئچ واخت 

ناغیلیندا قاریلارین 

چله گئجه‌سی      

خان ننین جێدانییام اولدوم!     

دیشلیك آشیما      

قار،دۇشاب قاتمیشام ایندی.       

دوكتور صمد سرداری نیا اردیبهشت 1947-ده تبریزین امیره‌قیز محله‌سینده دوغولدو. تبریز بیلی‌یوردو (اونیورسیته‌سی) تاریخ بؤلومونو 1971-ده بیتیردی. همین ایلده ایران میلّی رادیوسوندا ایشه باشلادی. او، بو ایللر اثناسیندا تهران بیلی‌یوردو حقوق بؤلومو اؤیرنجیسی اولوپ 1978-ده بو بؤلومو بیتیره‌رك ایكینجی لیسانس دیپلوماسینی الده ائتدی.
سرداری‌نیا آذربایجان تاریخی ایله ایلگیلی آپاردیغی گئنیش آراشدیرما و تدقیقاتلاریندان‌ دولایی 2003 ایلینده آذربایجان جمهوریتی باكی دؤلت بیلی‌یوردو طرفیندن فخری دوكتورا درجه‌سینی آلماغا لایق گؤرولدو. او، آذربایجان تاریخی ایله باغلی چئشیدلی درگیلرده بیر چوخ بیلیمسل مقاله و كیتاب یازدی.
سرداری‌نیا، 1979 دئوریمیندن سونرا یاییملانان توركجه-فارسجا وارلیق درگیسی‌نین یایین قورولو عضوو و درگی‌نین ائتكین یازارلاریندان‌ بیری اولموشدور. او، عینی زاماندا آذربایجان مدنیت اوجاغی، دیلماج درگیسی وب. قورولوشلارلا یاخین ایش‌بیرلیگی ایچینده كیملیك و تاریخ بیلینجینی خالق كوتله‌لری و اؤزللیكله ده گنجلره انتقال ائتدیرمه‌یی سوردوردو. او آردیندا، چاغداش آذربایجان تاریخی ایله ایلگیلی یاپیلاجاق بیر چوخ آراشدیرمایا ایشیق توتا‌جاق اینجه‌له‌مه، تدقیق و تثبیتلر بوراخا‌راق فروردین 2008-ده اؤلدو.

7 اسفند مطابق با 26 فوریه سالگرد وحشیگری ارامنه در خوجالی یكی از شهر های قره باغ كوهستانی است. با محكوم كردن این جنایت شرم آور انزجار خود را از این ارامنه وحشی اعلام می كنیم.

ارامنهای كه در سال 1978 به مناسبت یكصدوپنجاهمین سالگرد مهاجرت خود از ایران به آذربایجان، در قرهباغ كوهستانی بنای یادبود برافراشتند، طی دو قرن اخیر با هدف تحقق آرمان خیالی"ارمنستان بزرگ" در اراضی تاریخی آذربایجان، با كمك هواداران خارجی خود سیاست مستمر اشغالگری علیه آذربایجان را تعقیب كرده و هر از چند گاهی برای نیل به این هدف مكارانه، از ارتكاب جنایات بشری چون ترور، كشتار جمعی، اخراج و نسل كشی نیز ابایی نداشتهاند.

اسناد متعدد تاریخی ثابت میكند كه میلیونها نفر آذربایجانی كه در سالهای 1905 تا 1907، 1918 تا 1920 و 1948 تا 1953 در اراضی تاریخی – ملی خود در قفقاز بارها هدف سیاست پاكسازی قومی و نسل كشی واقع شدند، به صورت دسته جمعی به قتل رسیده و از سرزمینهای آبا و اجدادی خود اخراج شدهاند.

1302-ده شبیسترده دنیایا گؤز آچان و 5-6 یاشلاریندا مكتبه گئتمگه آرزوسوندا اولان زهتابی، اوزون مدت اصراردان سونرا آناسیندان باجیسیلا برابر محله لرینده كی زهرا بیگمین قران اؤیرتدیگی قاریشیق قیز–اوغلان مكتبینه گئتمگه ایجازه سینی آلدی. بیرمدت بورادا دا الفبانی اویرنیب و او زامانلار هر یئره بول تاپیلان اصلی كرم خاورنامه – الب ارسلان – حسین كرد شبستری وسایره آنادیلیمیزده ناغیل كیتابلارینی راوان وسرعتله اوخوماغا باشلار.
زهتابی داهاسونراكی ایللری بئله آنلادیر:
سونرا میرزا ابراهیمین مكتبی وشبسترین گلشن راز آدلی دؤولتی ابتدائی مدرسه سینه گئدیب فارسجا اویرندیكده آنا دیلیمیزده اوخوماغی تامامیله اونوتدوم سونرالار تبریزده اورتا مكتب ودانشسرانی اوخویان زامانلار –فارس دیلیله برابر فرانسا وعرب دیللرینی ده وار قووَمله اؤیرنمگه چالیشدیمسا دا انا دیلیمی ده اؤیرنمك وبودیلده ده اوخوماق فیكریمدن بئله كئچمزدی بوحالی طبیعی بیلردیم . آخی بوتون اجتماعی شرایط – محیط ودوولت اورگانلاری اونون علیهینه یؤنلمیشدی ومكتب لرده توركجه دانیشانی جریمه ائدیردیلر.

آشیق شمشیر دده

 آذربایجانین بویوك و داهی صنعتكارلاریندان سایلان دده شمشیر ۱۸۹۳ - نجی ایلده كلبجر رایونونون دامیرچیدام كندینده دونیایا گوز اچیب.آتالاری اوزلیكله آشیقین اوز آتاسی قوربان ،كیمی شعره و آزادلیقا ان كیچیك چوخ ظلمه و تعدیه معروز قالمیش بیر شاعیر و آشیق سایلیر.

خالق ادبیاتنین و شفاهی یارادیجلیقین ان اونده سایلان صنعتكارلاریندان" دده شمشیر" ایگیرمی نجی عصیرده آذربایجان و آشیق پئومیزنین اینكشافیندا بویوك رولو اولان شاعیرلردن سایلر.قاباقجاداندا دئدیگمیز كیمی عومور بویی بیر چوخ ظلمه و یوردونا و مسكنینه تعروزه معروز قالان شاعیر یارادجیلیقیندادا آیدینجا بونی دیله گتیرمیش و بوتون یاراتدیقلاری سوزلو-سازلی شعرلرینده گوزه چارپیدماقدادیر.بئله كی شاعیرین بو اوز به اوز یاشایشیندا بئله اوز گوستریب و ان سونوندا ۱۹۹۲ نجی ایللرده داشناق ائرمنیلر كلبجرین ایشغالی زمانی شاعیرین ان دیرلی و اونملی دیوانی بیر چوخ باشقا یازیلا بیرلیكده و حتا آتاسنین قوربانین یازیلاریدا یاندیرلیب آرادان آپارلمیش.

۲۰۰۴ نجی ایل شاعیرین ۱۱۰ نجی دوغوم گونلریله راستلاشناسی دولایی بوشاعیرین و آشیق اوستادنین شعر

دیوانین حوظورلارنیزا سونولور.