قالب وبلاگ

فلاكتلریمیزدن درس گؤتۆرك!

آذربایجانێن تاریخی فلاكتلری اساساً اوْنۇن یاراتدێغێ میللی-بشری دیَرلرین مهو ائدیلمه‌سی حسابێنا فوْرمالاشێب. بۇ فلاكتلر ایسه بۇ واختا قدر تحریف اوْلۇنمۇش بیچیمده قییمتلندیریلیب… 

اصلن تبریزدن اوْلان تدقیقاتچێ ضیالێ آغشێن آغكه‌مرلی، اۇلۇیۇرد پرینسیپلری ایله یۆكۆملۆ آبیل اۇلۇسوْی و مۆطلقه اینام اوْجاغێ‌نێن یۆكۆملۆسۆ سوْیلۇ آتالێ “فلاكتلریمیزدن درس گؤتۆرك” رۇبریكاسێ آلتێندا میللی-معنوی آچێمدان ایكی  مؤوضۇ¬نۇ تقدیم ائدیرلر.

 بابه‌كین اعدام اوْلۇنماسێ‌نێن ایلدؤنۆمۆ – آذربایجانێن اؤزۆنیادلاشما فلاكتی سوْیلۇ آتالێ: اۆرگینیزده گۆنش اوْلسۇن، ایستكلی سوْیداشلارێمێز!

بۇ گۆن بیز چوْخ مۆهۆم بیر مسئله‌‌دن بحث ائده‌جییك. ائله بیر مسئله‌‌ كی، آذربایجانێن بۇ گۆنۆ اۆچۆن ده بؤیۆك اؤنم داشێیێر. آذربایجانێن بؤیۆك فخری، آراشدێرێلماغا جدی احتیاجێ اوْلان، اؤیره‌نیلمه‌یه و اؤیره‌دیلمه‌یه لاییق اوْلان بابك خۆرمیدن بحث ائده‌جییك. بۇ گۆن بیز بیر میللت اوْلاراق بابه‌كیمیزین – یئنیلمزلیك ماهیتیمیزین اعدام اوْلۇنماسێ‌نێن نؤوبتی ایلدؤنۆمۆ قارشێسێندایێق. 14 گۆنش آیێ (مارت) بابه‌كین پارچا-پارچا دوْغرانماسێ‌نێن تاریخیدیر. اصلینده بؤیۆك فاجعه‌‌لریمیزدن بیری‌نین تاریخیدیر. اوْنا گؤره بیز چالێشاجاغێق كی، بابه‌كی اؤز میللی باخێشێمێزدان تقدیم ائله‌یك، هم ده بابه‌كین تیمسالێندا آذربایجانێن فاجعه‌‌وی بؤیۆكلۆیۆنۆ تقدیم ائله‌یك. اۇیدۇرمادان دئمك اوْلار كی، آذربایجان بشریتین فاجعه‌‌وی طالعییدیر. چۆنكی بشریته بنزرسیز دیَرلر وئرن بیر خالق بۇ گۆن ده اؤز بؤیۆكلۆیۆندن آشاغێ دایانێر، ماهیتیندن اۇزاقدا ساخلانێلێر. آذربایجان – بشریتین پارچالانمێش و مهوه محكۇم ائدیلمیش بیر طالعییدیر. بیز ایسه آذربایجانێ بابكلردن كناردا تسووۆر ائدیریك سانكی و بابكلردن كناردا تقدیم ائدیریك. چوْخ یئتیم تقدیم اوْلۇنۇرۇق، چوْخ بالاجا تقدیم اوْلۇنۇرۇق. اوْنا گؤره ده اؤزۆمۆزۆ تانێمێرێق، اوْنا گؤره ده اؤزۆمۆزه گله بیلمیریك. اوْنا گؤره بیز ایسته‌ییریك كی، فلاكتیمیزی حادثه‌‌ كیمی سادالامایاق، اوْنۇن كؤكلۆ ماهیتینه توْخۇنا بیلك. آذربایجانێ اؤز ایچیندن تقدیم ائله‌مك لازێمدێر. بۇنۇن اۆچۆن اوْنۇن ایچینی بیلمك، درك ائله‌مك گركدیر. آذربایجانێ طبیعت حادثه‌‌سی كیمی – ایقلیم اؤلكه‌سی كیمی تقدیم ائله‌مك – اوْنۇن بۆتؤولۆیۆندن، بؤیۆكلۆیۆندن یان كئچمكدیر. قییۇملارێن یاناجاق، ائنئرژی بازاسێ كیمی تانێنان، تانێدێلان آذربایجانێ اوْنۇن وطنداشێنا سئودیرمك چتیندیر. یۇرد مۆقدسلیگی رۇحانی ماهیت اۆسته یارانێر. هر كس ایچریدن ده، دێشارێدان دا آذربایجانا بۇگۆنۆن طلبلریندن باخێر، سییاسی اۆستۆنلۆك قازانمێش قۆووه‌لرین شرطلری ایله یاناشێر. عاصیف آتا دئییر، آذربایجانا بۇگۆنۆن آغلێ ایله یاناشمایێن، بۇگۆنۆن گؤزۆیله باخمایێن. اوْندا آذربایجانێ چوْخ بالاجا گؤره‌جكسینیز. آذربایجانا قدیملیگین و صاباحێن گؤزۆیله باخماق لازێمدێر كی، وطنینی یارادا بیله‌سن. بیزیم ایسته‌ییمیز اوْدۇر كی، سییاسی دایره‌لره گیرمه‌یك، زامانێن دیكته‌سی قارشێسێندا گیزلنپاچ اوْینامایاق. بؤیۆك پروْبلئملری آچێق شكیلده اۆزه چێخارماغا چالێشاق و اوْنۇن حلی یوْللارێنێ مۆعیین ائدیب سوْیداشلارێمێزلا بؤلۆشك.

یازان: رحیم رئیس نیا    

گنج تبریزلی شاعر علیرضا نابدل دن «ایشیق»آدلی شعرتوپلوسو «آذربایجان و مسئله ملی» (آذربایجان و میللی مسئله) آدلی بیر سیاسی – تشكیلاتی رساله ، محمدباقر خلخالی (1919ـ1839)نین «تعلبیه» سینین یئنی لشدیریلمیشی ، ایكی ـ اوچ مقاله و بیر آلولو خاطیره یادگار قالمیشدی.

ایشیق مجموعه سینده كی شعرلرین چوخو ، یعنی 33 شعر و ایكی شعر ترجمه سی 66ـ1963 نجی ایللر آراسیندا یازیلیب ، 1962 نجی ایلده شاعیرین 18 یاشی ایكن قلمه آلدیغی بیر شعری و 1967 نجی ایلدن ده باشقا بیر شعر بو دفتره یول آچیب . «صمد كونلومده دیر» باشلیقی آلتیندا آرخاداشی صمد بهرنگی نین اولومو مناسبیتله 1968 نجی ایلده قوشدوغو شعر ایسه «آرش» ژورنالیندان بو مجموعه یه كؤچورولموشدور.

بئله لیكله شاعرین 1967 نجی ایلدن1972 نجی ایلین مارس آیینا قدرسویله دیگی شعرلردن هئچ بیر ایز قالمامیشدیر . دئمك اولار كی ، شاه رژیمی ایله گرگین مبارزه آپاردیغی ایللرین شعرلری ده گنج شاعیرین ناكام حیاتی كیمی یغمایااوغرامیشدیر . یالنیز 27 ایل یاشایان مبارز شاعرین سون 9 ایل یارادیجیلیق دورونون ایلك یارایسی نین محصوللاری الیمیزه چاتیب . بونلاردا زنگین بیر ذكانین ، جوشغون بیر روحون جارپیلاریدیر.

بو آنا دیلینده تحصیل آلمامیش گنج اوزونو نئجه بئتیشدیرمیشدیر؟ او 1970 نجی ایلده یازدیغی «آذربایجان و ملی مسئله» آدلی اثرینده بیر گروه آذربایجانلی جوانلاردان سؤز آچیر كی، 1960 نجی اون ایللیگین اوللریندن آذربایجان ادبیاتی نین كئچمیش و معاصر اثرلرینی اوخوماغا باشلاییرلار. اوتلار رژیمیمن آغیر باسقیسینا باخمایاراق اوز آنا دیللری ایله تانیش اولوب، اونو باجاردیقجا منیمسه ییب، داوام ائتدیرمك ایسته ییردیلر.

بدیی مئتال

آذربایجانین تبریز، گنجه، ناخچیوان، ماراغا، اردبیل و باشقا شهرلرینده اوْلموش سییاهلارین گۆنده‌لیكلرینده بۇ یئرلرین مدنلریندن چێخاریلان میس، قێزیل، گۆموش و س. مئتاللاردان دۆزلدیلن قاب-قاجاق و زینت اشیالاریندان بحث ائدیلیر. بۇ دؤورده یارادیلمیش میشت اشیالاری ایچریسینده مینگچئویردن آرخئوْلوْژی قاضینتیلار زامانی تاپیلمیش و حاضیردا باكیدا آذربایجان تاریخی مۇزئیینده نۆماییش ائتدیریلن قاب-قاجاقلار خۆصوصی ماراق دوْغورور. گۆموشدن دۆزلدیلمیش نیمچه اؤز اینجه ناخیشلاری و گؤزل فوْرماسی ایله همیشه تاماشاچیلارین نظرینی جلب ائدیر. اؤلچولرینه گؤره آدی مۆعاصیر نیمچه‌لری خاتیرلادان بۇ نیمچه اۆچ طرفدن قاباریق خطلرله و بۇنلارین آراسیندا اۇستالیقلا یئرلشدیریلمیش اۆزوم سالخیمی رسملری ایله بزه‌دیلمیشدیر. نیمچه‌نین اۆزرینده‌كی آردیجیل تكرار اوْلونان قاباریق خطلر اوْنو چوْخ باخیملی ائدیر. بۇ خطلر  ایشیق و كؤلگه  عمله  گتیرمكله نیمچه‌یه بدییلیك وئریر. آذربایجان تاریخی مۇزئیینده نۆماییش  ائتدیریلن همین دؤوره عایدچوْخ ظریف آفتافا دا بئله قاباریق خطلرله بزه‌دیلمیشدیر. حاقیندا بحث ائتدیگیمیز اشیا  اۆسلوب  خۆصوصیتینه  گؤره "ساسانی اینجه‌سنتی”نه عاید ائدیلن و بیر چوْخ دۆنیا مۇزئیلرینده ساخلانان صنعت نۆمونه‌لرینی خاتیرلادیر. بۇ دا عبث دئییلدیر، چۆنكی ایسلاملا علاقه دار اوْلان صنعت نۆمونه‌لریمیزه بیز یۇردوموزدا چوْخ سوْنرالار راست گلیریك. حتی اوْن ایكی- اوْن اۆچ یۆزیللیكده بئله صنعت  نۆمونه‌لریمیزین اۆزرینده "ساسانی اینجه‌سنتی"نه خاس سۆژئت و كوْمپوْزیسییا اۆصوللارینی ایزله‌مك اوْلور.

اۇرمۇ گۆلی درین ایدی 

بۇلاغلارێ سرین ایدی 

قۇلۇن قیریلسین اجنبی 

سد سالماغۇن نه‌دن ایدی؟

باللی قایانین داشلاری

قارا گؤزلرین یاشلاری

 پیر ننه نین آغ ساچلاری

یئنه گؤلیم سنه دوشدی .