قالب وبلاگ

كوبانی چوخ سئیرك اولاراق آرادا-سیرادا گؤروردوم. دورلو كونسپیراسییا شرطلری داخیلینده نادیر تصادفلر بیزی قارشیلاشدیریردی. 

1905-جی ایلدن سونرا چارلیق مئخانیزماسیندا باش وئرن سارسینتی و ضعیفله‌مك اوزوندن بعضی یئرلرده بیر سیرا ایختیلال یوكسه‌لیشی ظهور ائدیردی. باكی بو یوكسه‌لیش یئرلریندن بیری ایدی. بورادا موختلیف واسطه‌‌لرله باش وئرن عومومی تتیلللر، سییاسی نوماییشلر و عومومی افكاری چالخالاندیران بیر سیرا سویغونچولوق، سییاسی قتل كیمی حادثه‌‌لرین هاواسی ایچینده موختلیف ایختیلال تشكیلاتلاری‌نین یاری گیزلی فعالیتلری فورمالاشماقدا ایدی. تئز-تئز توپلانتیلار، كونقرئسلر و كونفرانسلار اولوردو. 

پس در یك جمع بندی كوتاه به این نتیجه می رسیم كه نه دینی بنام خرمی وجود داشت و نه مذهب و آئینی بنام خرمی در دوره خلافت عباسی بود تا بابك خرمدین را نیز موسس یا مبلغ آن دین و مذهب معرفی كرد بلكه خرمی واژه ای است اكدی و بر هر شخص نافرمان و سركش و یاغی بر رژیم عباسی – و قبل از آن بر رژیم ساسانی- اطلاق می شد و مورخین در نتیجه عدم دسترسی به ریشه واقعی كلمه خرم هر یك ره افسانه زده اند حتی خواجه نظام الملك در فصل مربوط به خروج خرمدینان در اصفهان و آذربایجان خرمدینان را با باطنیان یعنی با اسماعیلیه یكی می داند و می نویسد « بهر وقتی خرمدینان خروج كرده اند باطنیان با ایشان یكی بوده اند و ایشان را قوت داده كه اصل هر دو مذهب یكی است»18.

بیر ایكی قطره یاغیش

یاغدی یارین گل یولونا

قوری تورپاق اوزاق اول

باتما یارین گول دونونا

بیر آیا هجره چیخان

ایللری كچدی نه ایچون؟

گلمه دی یاغدی گؤزین

سئللری هجران یولونا

واربلودلاردا شهید

قاراگئیبلر بو گئجه

ایلدیرملار تاخاجاق

صوبحی قارانلیق قولونا

اوجا بوی قامتینه

چوخ قوزی قوربان دئمیشم

ساخلاما هجرده گل

قوربان اولوم من بویونا

این زبان امروزه در ردیف زبانهای سامی شمال شرقی، طبقه بندی می شود و تاثیرات زیادی از زبان تركی سومری پذیرفته است. پژوهشگر معاصر استاد محمد داود سلوم (متولد 1946 بغداد) كه بیشتر عمر خویش را در كتیبه خوانی متون اكدی (آشوری – بابلی) گذرانده در كتاب معروف خود بنام « معجم الكلمات الاكدیه فی اللغات الشرقیه القدیمه و الاغریقیه و اللاتنیه» ‌(فرهنگ واژه های اكدی در زبانهای قدیم شرقی و یونانی و لاتینی) كه با نام «فرهنگ واژگان اكدی» توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در ایران نیز نشر یافته در ذیل ماده «خرم» اكدی – با توضیحات مترجم محترم – آمده است :

باكی پئترول سنایئسی ایشچیلری سیندیكاسی آدینی داشییان بیر تشكیلات واردی؛ ایشچیلرین صرف ائكونومیك منفتلریله علاقه دار اولان بو رسمی قورولوش پرده‌سی آلتیندا گیزلیدن-گیزلییه سییاسی فعالیت ده ایجرا اولونوردو. چارلیق علئیهینده گیزلی اولاراق چالیشان میللی تشكیلات عضولریندن عمیم اوغلو محمّد الی یوخاریدا آدی كئچن سیندیكادا كاتیبلیك وظیفه‌‌سینی یاپاردی. بیر گون او، كوبانین بیزیمله گؤروشمك ایسته‌دیگینی خبر وئردی.* 

چنان كه دیدیم، اشاعه دین اسلام در این سرزمین و پذیرش آن از سوی مردمان این دیار و در نتیجه جایگزینی الفبای عربی به جای الفبای پیشین، در شكل گیری هویت جدید مردم آذربایجان و از جمله ساكنان قره باغ، نقش بس مهمی بازی كرد. در خلال این تحوّلات، تكامل ادبیّات شفاهی و مكتوب تركی آذری در تشكّل قوم آذری،  نقش ارزنده ای ایفاء نمود و مردم آذربایجان با سیمائی نوین شناخته گردید كه حكایت از مردمانی مسلمان و ترك آذری بودن آنان می كرد.

پروسه پیدایش و تشكّل قوم آذری و همه گیر شدن زبان تركی آذری در این سرزمین، در سده یازدهم میلادی و قرون چهارم و پنجم هجری به فرجام رسید. در این دوره، میان مناطق مختلف این خطّه، كم و بیش روابط اقتصادی برقرار بود. مرزهای اراضی تحت سكونت ترك های آذری معین شده، علایم كلّی فرهنگ این مردم پدیدار می شد.

حال باید دید كه این تشكّل قومی در آذربایجان و یافتن هویتی جدید چگونه بوده و چه مراحلی را طی كرده، در این زمینه ناگریزیم به گذشته برگشته و قبل از همه، نحوه مهاجرت تركان به این سرزمین در ادوار مختلف را مورد مطاله قرار دهیم. در این زمینه به كتاب « تاریخ زبان و لهجه های تركی » تألیف دكتر جواد هیئت كه اثرش را با استفاده از منابع دست اوّل تألیف كرده، مراجعه می كنیم :