قالب وبلاگ

آتالار گونو موتلو اولسون

         بیزیم خالقیمیزین تاریخینده قیلینج لا قلمین چوخ قدیم بیر قارداشلیغی وار.

                                                  صمد وورغون

                                                                            1929      Nazim Hikmet                                      

بیلمزدیم درد ندیر سن  اولماسایدین

گؤزلریمدن آخان قان اولماسایدین

ایگیدلر باغیندا شنلیك قوراردیم

نامردلر بالتاسی سن اولماسایدین.

تركمانان قراقویونلو اتّحادیه‌ای از تركمانان بودند كه از جلو حمله مغول به سوی مشرق رانده شدند. گمان می رود كه خاندان فرمانروای آن ها از طوایف ایوا، از طرف تركمانان غز بود و مقرّ قدرتشان شمال دریاچه های وان و ارومیّه بود، و از آنجا به تدریج برآذربایجان و دامنه های شرقی آناطولی استیلا یافتند.

قرامحمّد، بزرگ این خاندان در خدمت سلطان اویس جلایر بود، امّا پسرش قرایوسف، تبریز را كه از این پس مقرّ تركمانان قراقویونلو گشت گرفت و خود را مستقل ساخت. امّا بدبختانه با تیمور از در مخالفت برخاست و ناگزیر به فرار نزد ممالیك مصر گشت و تنها پس از مرگ تیمور، در۱۴۰۶ /۸۰۹ دوباره تبریز را متصرّف شد... از نظر سیاسی برآمدن اتحادیه تركمانان قراقویونلو صلای پایان كار حكومت ایلخانان در عراق و مغرب ایران و نیز نشانه عدم توانائی تیموریان برای حفظ موقعیّت خویش در مغرب ایران بود.[1]

قدرت قراقویونلوها با از بین رفتن آل جلایر، به سرعت اوج گرفت. رئیس این طوایف قرایوسف، قسمت عمده آذربایجان و ارمنستان را متصرّف شد. در سال ۱۴۰۸ میلادی او بر میرانشاه تیموری و كمی بعد بر احمد جلایری پیروز گردید و در سال۱۴۱۰، حكومت قره‌قویونلوها را در تبریز بنا نهاد.

اراضی قرایوسف عبارت از ولایات آذربایجان ( از رود كُر به طرف جنوب )، ارمنستان، كردستان و عراق عرب بود. قره قویونلوها در ناحیه ماكو، قفقاز، در مشرق گنجه و در میان شاهسون های ساوه بودند. مرحوم عبدالرحیم شریف بیگ می نویسد كه در میان خوی و مراغه، روستای آق‌قویونلو و قراقویونلو وجود داشته است و در ییلاق های آن نیز طوایف آق‌قویونلوها و قراقویونلوها می زیستند.[2]

پس چنانچه مشاهده می شود تا اوایل قرن بیستم «حرامی لیك» (حرامی گری) معنی مثبت خود را داشت و حرامیان در حقیقت دسته های جهادگر سپاه ترك محسوب می شدند كه بر علیه دشمن دست به عملیات چریكی و پارتیزانی می زدند. همین مسئله جهادی نشانگر این است كه در پیشینه تاریخی «حرامی لیك» نوعی ایمان و «ایدئولوژی انتحاری» در راه عقیده موجود بود و تركان با عملیات چریكی حرامیان قبل از خود آشنایی قبلی داشتند كه با افتخار در دسته های حرامی ثبت نام و انجام وظیفه می كردند و دولت عثمانلی آنها را به عنوان بخشی رسمی از ارتش اسلامی خود می شناخت. این حرامی گری در حقیقت از نوع همان حرامی گری شیعیان بابكیه آذربایجان بود كه به كاروانهای نظامی كه حامل آذوقه و مهمات و پول خلفای بغداد بودند شبیخون زده و عملیات آنها نوعی عملیات چریكی محسوب می شد.

در خاتمه لازم به یادآوری است كه واژه حرام دارای اصطلاحات و مركبات و مشتقاتی از قبیل «بلد الحرام» یعنی شهر مكه، «بیت الحرام» یعنی خانه خدا و «مسجد الحرام» و واژه هایی همچون حریم و حرم و محرم و احترام و محترم و احتراماً و محترماً می باشد47 و به فرد با شخصیت فرد محترم گفته شده و اگر نامه ای برای فرد «محترمی» نوشته می شود "احتراما" مسائل به عرض او رسانده می شود كه تماماً از فعل «حرام» اشتقاق یافته اند و دارای معنایی مثبت هستند.