قالب وبلاگ

دئمك چوْووش بو ایشی ایله، محلله ده یاشایانلاری زیارت كاروانی‎نین ایكی گون سورا یولا دوشمگینی ‌خبر وئریب یاتانلاری اویالداردی. چوووش، گاهدان دوروب اور‌ك یاندیریجی آهنگ ایله سسین اوجالدیب، باشقا سؤزلرله خبری محلله‌ده یایاردی. خالق آرا چوووشلار آللاه آدامی و داورانیشلاری یاخشی اولمالیدی. اونون خوش سسله شعر اوخوماغی محلله‌نین دورومونو د‌َییشیب؛ اور‌كلره باشقا بیر چیرپینی باغیشلاردی. هامی زیارت آرزوسو ایله اور‌كدن آه چكیب، گؤزلریندن یاش آخیداردیلار. هر كیمسه زیارته گئتمك اوچون بیر یول آختاراردی، قاباقدان بئله بیر گونه تداروك گؤروب پول قیراغا قویانلار زیارت واختینین گلیب چاتماسی اوچون چوخ سئوینردیلر‌، اور‌كلرینده مین بیر آرزو بسله‌ییب ایماملاریندان حاجتلرینین آلاجاغینا ایناناردیلار. كیمسه زیارته گئتمك اوچون ائویندن بیر زاد ساتماق فیكرینه دوشردی. آنجاق زیارت اوچون پول باخیمیندان گوجلری اولمایانلار چوخ حسرت ایله بئله دئییردیلر:

«گئدنلرین خوش حالینا، آللاه قبول ائله‌سین، بیزیم ده آللاهیمیز وار بو یاخینلاردا بیز ده گئدریك ...»

بوتون زیارت سفرینه حاضیر اولانلار اؤز قوهوم _  قونشولارینا احسان وئریب هامیدان حالاللیق آلاردیلار. بعضی یئرلرده زیارته یوللاناندا مسافیرلرین قارشیسیندا قوربانلیق كسردیلر. ایكی گون سونرا زیارته گئدنلر بیر یئره ییغیشیب باشقالاریندان فرقلی اولسونلار دئیه كیشیلرله اوغلانلارین قولونا بیر آغ پارچا باغلاییب، قادینلارین چرشابی اوستونه بیر آغ دستمال سانجاقلایاردیلار. آذربایجانین بعضی یئرلرینده زیارته گئدنلرین بویونلارینا آغ شال سالاردیلار. كاسیب، دولتلی فرق ائله‌مزدی هامی بو ییغینتیدا اولاردی، زیارته گئدن، گئتمه‌ین محلله‌نین مچیدینین قاباغیندا توپلاشیب زیارته گئدنلری یولا سالماق اوچون هر كسین یاخین آداملاری دا یانیندا دوراردی. بو زیارت سفری كیمه شادلیق گتیریب، كیمینه‌ده  گؤزوندن یاش آخیداردی. یئرده قالانلار آغلار گؤزله التماس دعا ائدیب، یولا دوشنلر ده دوداقلاریندا گولوش اونلارا جواب وئریب: «محتاج دوعا» دئییردیلر. یئرده قالانلار بئله فیكیرلشردیلر زیارته گئدنلرین گوناهلاری سیلینیب سؤزسوز بهشته گئدجكلر، اونلار دا یوخسول اولدوقلارینا گؤره بئله بیر فیضدن دالی قالاجاقلار. آنجاق اؤز اوركلرینی خوش ائدیب دئیردیلر: «‌حسرتین ثوابی، عملدن چوخدور.»

هامی گلیب مچید قاباغینا ییغیشاندان سونرا، یولا دوشوب حركت حالیندا چوووش حزین سسی ایله  بوشعرلری اوخویاردی:[2[

عشق الیندن یاندی جانیم یا علی سندن مدد

من فقیرم بی نوایم یاعلی سندن مدد

سن منه لطف و كرم ائت دردیمه بیر چاره قیل

شاه سنسن من گدایم یا علی سندن مدد

احمدی مختار سنسن ساقی كوثر علی

یئددی كشور سروریسن یا علی سندن مدد

كربلا! ای جلوه‌‌گاه عشق جانان كربلا

كربلا! سنده یاتان جانلارا قوربان كربلا

سن او یئرسن عالم ایمكاندا حیّ و لم‌یزل

هئچ یئری خلق ائتمه‌ییب ای كربلا سندن گؤزل

سنده بیر پرده تجلا ائیله‌دی صبح و ازل

تازه‌دن قانلی شفقدن اولدو پنهان كربلا

عباس نامدار، علمدار كربلا...

)«علمدار كربلا» سؤزونو ائشیدن مشایعتچیلر اؤزلرینی حاضیرلاییردیلار گلن مصرعدن سونرا اوجادان صلوات چئویرسینلر(

علمدار حسین، سقّای كربلا را صلوات

اول به مدینه پیغمبر خدا را صلوات

دوم به نجف شیر خدا را صلوات

سوم به كربلا شاه شهیدان را صلوات

***

ای عزیزان گوللر آچدی نوبهار كربلا

كربلا الوان از لاله‌های كربلا

كربلا سولطانی‎نین یاسیندا قاره گئیدیلر

هر بنفشه گول آچیب ازهار خال كربلا

نازیله قتلگه‌ده یاتیب اكبر جوان

حلقینده زخم خنجر خونخوار كربلا

علیِ اكبر خورشید مه‌لقا را صلوات

به پادشاه نجف علی مرتضی(ع) را صلوات!

شهید زهر جفا حسن مجتبی(ع) را صلوات

غریب شاه خراسان اما رضا(ع) را صلوات

دوشن قولو بد‌نیندن وفالی عباسین

ابوالفضل باوفا را صلوات

به حق سوره‌ی یاسین و شمس الضُّحی را صلوات.

به حق سوره‌ی طاها والّیل الضُّحی را صلوات.

هر بئیتین آخیرینده گلن «صلوات» سؤزو ایله اوردا اولانلار سس _ سسه وئررك صلوات چئویریب ، گؤز یاشلاری آخا _ آخا كوچه‌نین باشیندا كی خیابانا ساری یولا دوشردیلر. خیاباندا ماتورو قاباغیندا اولان آوتوبوسا چاتالی داها آغلاشما سسی اوجالاردی، یولا سالانلار، زیارته گئدنلرله قول _  بویون اولوب گؤزلرینین یاشین آخیداراق بیر _ بیریندن آیریلاردیلار. كیمسه اؤز نذیرینی  (پول،، شال و ...) زیارته گئد‌نه وئریب، ایمامین حرمینین دؤوره‌سینه دولاندیرماسینی (شوْوت ائیله‌مه‌یینی) ایستردی..

ماشین یانیندا بیر بؤیوك دستمال یا پارچانی یئره آچاردیلار هر كیمسه اؤز گوجو قدر او پارچایا پول سالاردی، سونرا پوللاری ییغیب چوووشا وئرردیلر.

بیر آز های _ كؤیدن سونرا، ماشین ایشه دوشوب؛ صلوات سسی اوجالاردی، زیارتچیلرین چوخو دعا ائتمگه باشلاییب، ماشین یولا دوشركن چوخلاری دا الینده اولان كاساداكی سویو ماشینین دالیسنجا سپردیلر. ماشین توستوسو یئرده قالانلارین گؤزلرینه دولوب بوغازلارینی آجیشدیراردی.

زیارتدن قاییدالی محلله اهلی ایله زیارتچیلرین یاخین، اوزاق اقربالاری ایله تانیشلاری اونلاری قارشیلاماغا گلیب، نئچه یئرده اونلارین قارشیسیندا قوربانلیق كسردیلر. قوربانلیق عموما داوار اولاردی، قوربانلیغی كسن اونون باشینی  جمدكدن آیریب بیر آز فاصله ایله یئره آتاردی، زیارتدن قاییدانلار قوربانلیغین جمدكله باشی‎نین آراسیندان سووشاردیلار. كیمسه‌لری اللرینه بیر بوش كاسا توتوب قوربانلیغین قانیندان گؤتوروب تازا آلدیقلاری ماشینلارینین تكرلرینه یاخاردیلار. اونلار بئله ایناناردیلار بو قان اونلارین ماشینلارینی قادا_  بالادان قوْرویاجاق، گاهدان‌ دا بو قان ایله قورخان اوشاقلارین بدنلرینین یئدی بندینی (باش/آلین، ایكی ال، ایكی دیز، ایكی آیاق) قانلاردیلار.

پئشوازا گلنلر سالام صوات ایله زیارتدن قاییدانلاری ائولرینه آپاراردیلار. یولدان یئتیشن گون، یاخین آداملار گئجه‌نی زیارتدن گله‌نین ائوینده قالیب ساعاتلار مسافیرین شیرین سؤزلرینه قولاق آسیب مختلف سورغولار سوروشاردیلار. سحریسی گون بوتون هم محلله‌لیلرله دوست_  تانیش، اللرینده بیر هدیه؛ عموماً (كله قند، خورما، پتو و ...) ‌ایله زیارتچی‌نین گؤروشونه گلیب، شكر پنیر آدلی بیر شیرینی ایله قوناقلارا قوللوق اولوناردی. هر زیارتچی اؤز قولوندان قوپان قد‌ر قوناق چاغیریب كسدیكلری قوربانلیغین اتیندن شوربا پیشیریب احسان وئردیلر. بوتون احسانلاردا چوووش شركت ائدیب حؤرمتله قارشیلاناردی.

قوناقلیقدان بیر گون سونرا سووقاتلار آچیلیب، زیارتچیلر نظرلرینده اولدوغو كیمسه‌لرین ائولرینه گئدیب، اونلارین زیارته یولا دوشن گوندن قاییدانا قدر چكدیكلری كورلوقدان مینتدارلیقلارینی بیلدیریب بوللو دیل _ آغیزدان سونرا آلدیقلاری سووقاتی اونلارا وئر‌ردیلر. آرتیرمالییام امام ریضا(ع) زیارتینه گئدنلرین آدلارینین قاباغینا «مَش/ مَشه»، امام حسین(ع) زیارتینه گئدنلره « كلب/ كلبه» و مكه زیارتچیلرینه «حاج»  عنوانینی آرتیریلاردی، (ایندیسه ده بو آد قویما قالیر)  اؤرنك اوچون زیارتدن قاباق، احمد یا فاطمه آدلانان شخص زیارتدن سونرا «مش احمد/ كلب احمد/ حاج احمد» و «مشه فاطما/ كلبه فاطما/ حاجی فاطما» آدلاناردی. بو كیمسه‌لر مستقیم خطاب اولوناندا اصلی آدلاری دئییلمزدن بئله عنوانلارلا سسله‌نردیلر: «مَشَدی/ كبلایی/ حاجی». دئمك چوخلاری بئله عنوانلارلا آدلانماقلارینا اؤیونرك باشقالارینا فخر ساتاردیلار.

 

1.        چوْووش : (چوْووشچو) زیارته گئدنلری یولا سالان آندا خوش سسله شعر اوخویان شخصه دئییلن آد.

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

قایناق: ائل بیلیمی درگیسی 25. سایی

بؤلوم لر: یولداشلار،