قالب وبلاگ

داشلار داغلار باشلاریندان

آخاردیلار نعره لردن

های كوی قوپوب

             سس دوشردی

آسلان گلیر چنلی بئلدن.

میصری قیلنجلار شاخاردی

ظولمون ائوین حاق ییخاردی.

آسلان اؤلدی

              نعره باتدی

چنلی بئلده شاغال یاتدی

داشلار قالدی داغ باشیندا

داغلار آخیر گؤز یاشیندا.

                                June 16 2013

آچیق یازیدیم سؤزلری

اوخوسونلار

               بیلسیننر

من ائلیمین اوغلویام.

تورك اوغلویام

              بیلیرسن؟

آتام حارام بیلمه دی

آنام یادا گولمه دی

داغلاریمدا فیرتینا

پیس باخانین گؤزلرین

دئشدی،

          گؤزك ائیله دی.

آچیق یازدیم سؤزلری

آغیزلاردا گزمییه

یاساق قالان خالق مین

دردلرینی بیلمه یه.

تورك اوغلویام سووله دیم

سؤز بولاغی دورولدی

ساغساغانلار سئیرلدی

یورغون یولون یولچوسو

سؤزلریمدن دینجلدی.

تیكان دییر سؤزلریم

بیر ملتین دردیدیر

سیرا پوزوب گئدنلر

بیزدندیر بللی دیر.

من ائلیمین اوغلویام

آچیق یازدیم سؤزلری.

22 June  2013

اوزون حسن در كنار خصلت های نظامی،  دارای توانمندی چشمگیر سیاسی بود. این توانمندی بخصوص در مقطع نهائی سلطنت او آشكار شد كه از سال ۸۷۵/۱۴۷۱ تا۸۸۲/۱۴۷۸ به درازا انجامید. قانون نامه حسن پادشاه كه نوعی قانون اساسی بود و امروزه قسمت اعظم محتوای آن بر ما مشخص است، به این دوره تعلّق دارد. این دفترچه دربرگیرنده مسائلی است پیرامون امور مالی بخش های متفاوتی از امپراطوری تركمانان كه به احتمال فراوان از ایّام كهن در آنجا رواج داشته و بیشتر با این هدف تنظیم و گردآوری شده كه با عدم اخذ مالیات های افزوده بر مالیات موجود و ورود مالیات های جدید و نان پاره ها از اجحاف بر مردم جلوگیری كند. در ارزیابی اهمیّت رواج قوانین قابل اجرا و مؤثّر مالی اوزون حسن فقط كافی است آن استثمار غیرانسانی مردم و ظلم و وحشت از جنگی را به یاد بیاوریم كه بیش از یكصد و پنجاه سال ادامه داشت و از ویژگی های مسلّط این منطقه بود. این قوانین نه فقط در رفاه مردم، عامل تعیین كننده ای بود، بلكه از شرایط ضروری حیات اقتصادی سالم نیز به حساب می آمد و در واقع «قانون نامه اوزون حسن » ـ همان طوری كه عنوان آن بودـ سالیان بعد در مناطق امپراطوری تركمانان به وسیله عثمانیان و نیز در ایران به كار می رفت. نویسندگان شرقی آن روزگار با تأیید و موافقت تمام از آن یاد كرده اند. بدین ترتیب مبتكر آن كه تأثیر پایایی بر حكومت و مالیات گذاشت، در كنار مصلحان دیگر خاور نزدیك ـ سیاستمدار بزرگ مغول غازان خان ـ پایگاه محترمانه و والائی كسب كرد.

در اساطیر آمده استكه "آنته" فرزند آسمان و هم چنین خدای زمین بود و در لیبی می زیست. مسافرینی كه از آن دیار می گذشتند،مجبور بودند كه با او كشتی بگیرند،اما همه از "آنته" شكست خورده و توسط او كشته می شدند و هیچ كس حریف او نمی شد.

وقتی "هركول"قهرمان بزرگ یونانی می خواست از آنجا بگذرد،می ترسید از اینكه با "آنته" كشتی گرفته و از او شكست بخورد،به همین خاطر،به تحقیق و تفحص پرداخت تا بداند كه"آنته"نیروی خود را از كجا می گیرد؟

"هركول" دریافت كه "آنته" فرزند زمین است و هر موقع پایش را بر زمین، یعنی مادر خود می گذاردنیرو و قدرت جدیدی كشب می كند. به همین خاطر، وقتی هركول با او كشتی گرفت، او را از زمین بلند كردو دیگر بر زمین نزد و همچنان " آنته" را در هوا نگه داشت. دوری "آنته" از مادر خود(زمین)باعث شد نیرویش تمام شود و در نتیجه هركول توانست در میان زمین و آسمان به آسانی او را خفه كند.

تركمانان آق قویونلو اتحادیّه ای از تركمانان بودند كه مركزشان در دیار بكر بود. طبقه فرمانروای آن ها از طایفه بایندر از طوایف قدیمی غز بود واز این طایفه كه در نیمه قرن چهاردهم به طرابوزان تاخته اند، در منابع و مآخذ بیزانسی نام برده شده است. مؤسّس واقعی این سلسله، قرایولوك عثمان بود كه مادرش كومننا نامی بود و خودش یكی از شاهزاده خانم های بیزانسی را به زنی داشت. روابط این سلسله با امپراطور طرابوزان، برای مدّت مدیدی بسیار نزدیك بود. قرایولوك، برخلاف امرای قراقویونلو با تیمور از در آشتی درآمد و به طرفداری تیمور با بایزید، سلطان عثمانی،  در آنكارا جنگید ( ۱۴۰۲ /۸۰۵) و تیمور به پاداش این خدمت دیار بكر را به او بخشید. راه بسط قدرت تركمانان آق قویونلوها را به مشرق مدّت ها تركمانان قراقویونلو سد كرده بودند، امّا اوزون حسن، نام آورترین امیر این سلسله، سرانجام جهانشاه را در ۱۴۶۷/۸۷۲ شكست داد. پس از آن اوزون حسن با شكست دادن سلطان ابوسعید تیموری،  توانست حكومت تركمانان آق قویونلو را در سرتاسر ایران تا خراسان و عراق و خلیج فارس بگسترد.

باری، دشمن عمده اوزون حسن، سلاطین عثمانی بودند كه در قرن پانزدهم، دولت های بازمانده آناطولی را می بلعیدند و فشاری بی آرام بر مشرق وارد می آوردند. سیاست ضدّ عثمانی اوزون حسن وی را با قرامانیان متّحد ساخت. نیز وی كوشید كه طرابوزان را كه با امپراطوران آن از طریق همسر بیزانسی خویش، دسپینا، خویشاوندی داشت، از حملات محمّد فاتح نجات دهد. در دوران سلطنت اوزون حسن ، دولت آق قویونلو اهمیت بین المللی یافت. در سال ۱۴۶۴/۸۶۸ باب ارتباطات سیاسی با دشمنان و نیزی سلاطین عثمانی  مفتوح گردید و آلات و افزار جنگ از ونیز برای دولت آق قویونلو گسیل گشت. با وجود این، قوای اوزون حسن از عهده توپخانه عثمانی  در جنگ ترجان در ۱۴۳۷/۸۷۸ برنیامدند و وی به سختی شكست یافت.»[1]

آتالار گونو موتلو اولسون

         بیزیم خالقیمیزین تاریخینده قیلینج لا قلمین چوخ قدیم بیر قارداشلیغی وار.

                                                  صمد وورغون