قالب وبلاگ

دوغما یوردون دان و یاخین آداملاریندان آیری دوشن حئیران خانیمین حیاتی كدرلی كئچمیش دیر. او، همیشه زمانه دن، آدام لارین وفاسیزلیغین دان، اؤزونون غربتده تك- تنها قالماسین دان گیلئیلنمیش، یاشادیغی تبریز شهرینی “گوشۀ زیندان” آدلاندیرمیش دیر. عؤمرو ایضطراب لار ایچینده كئچن شاعره نین گنج لیك طراوتی و گؤزل لیگی تئز سولموش، ظاهرناً تامام قوجالمیش دیر. شعرلری نین بیرینده او، اؤز وضعیتینی تصویر ائد هرك یازیر:

بئلیم بوكولدو، قارا ساچ لاریم آغاردی منیم،
قوجالمیشام بو جفاكار چرخ الیندن، آمان.

شاعره نین عؤمرونون سون لاری داها كدرلی كئچمیش دیر. عائله ایختیلاف لاری و نارازی لیقلاری اونون ایضطراب لارینی داها دا چوخالتمیش، درد- غمینی آرتیرمیش دیر. طبیعی كی، بون لار اونا آغیر تأثیر گؤسترمیش، گئتدیكجه صحتی پیسلشمیش دیر. حئیران خانیم ۱۸۴۸-جی ایلده تبریزده وفات ائتمیش و اورادا دفن اولونموش دور.
یارادیجیللیغیندا كلاسسیك پوئزیا اوسلوبونو داوام ائتدیرن حئیران خانیم اثرلرینی عماد الدین نسیمی، محمد فضولی، علیجان قؤوسی كیمی كلاسسیك آذربایجان شاعرلری نین ادبی تأثیری ایله یازمیشدیر.
تمیز، اینسانی محبتین ترننومو، آیری لیق دردی، هیجران عالمی، ووصال آرزوسو اونون شعرلری نین اساس مؤوضوسودور. بؤیوك سلف لری نین یارادیجیللیق یولونو داوام ائتدیرن حئیران خانیم معاصرلرینی منوی-اخلاقی تمیزلییه چاغیریر. گؤزللیگین بیرینجی معیاری عقل دیر. جامالی گؤزل اولا نلارین عاغلی، كمالی دا گؤزل اولمالی دیر. شاعره مثنوی لری نین بیرینده یازیر:

نئچه شرط ایله اؤلچولرسه جامال،
شرط-اول دیر حوسنه عقل و كمال.
هر جاواندا كی، وار جامال یقین،
اولمالی اوندا هم كمال یقین.

حئیران خانیمین اجتماعی شعرلرینده زمانه دن شیكایت، جمعیت دكی سوسیال برابرسیزلییه، قادین حقوق سوزلوغونا قارشی اعتراض نیدالاری گوج لودور. شعرلری نین او، لیریك قهرامانین دیلی ایله جمعیت دكی عدالت سیزلیكدن نارازی لیغینی بیل دیره رك یازیر:

هارای، گلدی- گئدر بو فانی جاهان،
ائتمیش دیر قلبیمی قان لی بیر عمان.

“تبریزده زلزه له حاقیندا” شعرینده حئیران خانیم یاشادیغی شهرده باش وئرن طبیعی فلاكت نتیجه سینده عمله گلمیش فاجعه لی حادثه لردن، “سینه سی داغ لی، گؤزلری گیریان” قالمیش آنالارین كدرین دن، اونلارین گؤیلره قالخان افقانین دان بحث ائدیر. حجم جه كیچیك اولماسینا باخمایاراق، بو شعر كدرلی بیر لؤوحه كیمی یاددا قالیر:

اولدو، یا رب، هلاك اینسان لار،
سوواریب تورپاغی قیزیل قان لار.
اولدو چؤللر جاوان لارا مدفن،
چوخ لارینا نه غسل وار، نه كفن.
سینه سینه داغ لی، گؤزلری گیریان،
مین لر ایله آنا ائدر افغان.
بالا دردیله جمله سی آغلار،
نه بیر احسان، نه بیر ختمی-قرآن وار.
باخاسان، هر طرف جسدله دولو،
باغلانیب خالق اوچون نجات یولو.
ایستعدادلی شاعره نین اثرلری ژانر، اوسلوب، بدیعی صنعتكارلیق كئیفیت لری باخیمین دان زنگین دیر. او، كلاسسیك پوئزیانین غزل، مخمس، موستزاد، روباعی، ترجیع بند ژانرلاریندا، مسنوی فورماسیندا اثرلر یاراتمیش، لیریك قهرمانین داخی لی عالمینی، سئوینج و كدرینی درین دن آچماق اوچون تشبئه، ایستیاره، تزاد، تكریر، موبالیغه كیمی بدیی تصویر و ایفاده واسطه لری ایشلتمیش، ادبیاتیمیزی یئنی كئیفیت لرله زنگینلشدیرمیشدیر.
***
سئیر ائدین، گردنی مینایا باخین،
سریمی سالدی نه سئودایا باخین.
زولفو میشكینی سالیب عارضینه،
گون كوسوف ائیله ییب، اول آیه باخین.
جان آلار قاشی، تؤكر كیپریگی قان،
مرحبا، اول اوخا، اول یایه باخین.
غمزهسی قان لار ایچیب مست اولوب
جان آلان نرگیزی-شهلایه باخین.
عكسی-مئی چؤهر هسینی آل قیلیب
آچیلیب اول گولی-همرایه باخین.
گؤر، بنؤوشه آچیلیب، یا كی، سالیب
خط گول عارضینه سایه، باخین.
بوكوبن قامتیمی دال ائله ییب
سرو تك اول قدی-رعنایه باخین.
هیجری اول ماه روخون حئیرانی
سالدی مجنون كیمی صحرایه، باخین.

بؤلوم لر: آذربایجان تاریخیندن یۆز شخصیییت ،