قالب وبلاگ

آشیق السگرین  بدیی یارادیجیلیغی آشیق شئری‌نین  اینكیشافینا  قۆووتلی تأثیرگؤسترمیشدیر.اوْ،بۆتون جنوبی قافقازدا،  داغیستاندا  و  بیر  سێرا  تۆرك‌دیللی خالقلار آراسیندا بؤیوك شؤهرت قازانمیشدیر.

رئسپوبلیكاسی‌نین ایشغالیندا اوْلان بۇ كند آدی دیَیشدیریلمیش واردئنیس رایوْنو ارازیسینده‌دیر.  هله  گنج  یاشلاریندا  آذربایجان  آشیق پوْئزییاسی‌نین  اوْن  گؤركملی نۇماینده‌‌لریندن بیری ساییلان آشیق آلینین شاگیردی اوْلموش السگر اوْنون سایه‌سینده آشیق صنعتی عنعنه‌‌لرینی دریندن اؤیرنمیشدیر. آذربایجان مۇسیقی و پوْئزییاسی تاریخینده بؤیوك روْل اوْینامیش قۇربانی، آشیق عباس تۇفارقانلی، خسته قاسیم، ساری آشیق، آشیق حسین بوْزالقانلی، آشیق شمشیر كیمی اۇستادلارین زنگین تجروبه‌سی و بدیی ارثینه آرخالانان السگر اولجه كلاسسیك آشیق هاوالارینی ایفا ائتمیش و سوْنرادان اؤزو آشیق السگر آدی ایله تانینماغا باشلایاندا ایسه آشیق پوْئزییاسینی سوْن درجه‌‌ گؤزل اثرلری ایله زنگینلشدیرمیشدیر.

آشیق هاوالاری آذربایجان مۇسیقی فوْلكلوْرونون اساس قوْللاریندان بیرینی تشكیل ائدیر. مۆختلیف دؤورلرده آشیقلارین رئپئرتواریندا دایم ایشله‌نیب كامیللشن آشیق هاوالاری خالقیمیز طرفیندن قوْرونموش و نسیلدن-نسله اؤتورولموشدور. بئله‌لیكله، حال-حاضیردا یۆزدن آرتیق كلاسسیك هاوا و اوْنلارین واریانتلاری مؤوجوددور. عصرلردن بری بۇ هاوالاردا مۆعیین اۇجالیقلی سس مۆناسیبتلری، همچی‌نین خۆصوصی سجیوی خاللار، گۇشه، مئلوْدیكا و كادانسلار، وزنلر عمله گلمیشدیر. عالیملرین فیكرینجه، شیفاهی خالق ادبیاتیمیزین تركیب حیصه‌‌سی ساییلان آشیق هاوالاری خالق داستانلاری ایله بیر واختدا یارانمیش، اوللر یالنیز داستانلاردا، سوْنرا ایسه هم ده مۆستقیل شكیلده ایفا اوْلونماغا باشلانمیشدیلار. آشیق هاوالاری مظمون و كاراكتئرینه گؤره قهرمانلیق رۇحوندا، لیریك و نصیحتامیز پلاندا، ساتیریك و كوْمیك سجیه‌لی اوْلور. بۇ هاوالاردا اینسان معنویاتی‌نین ان اۆلوی، نجیب كئیفیتلری، خالقین سئوینج و كدری، وطنپرورلیگی، ظۆلم و اسارته قارشی اعتراضی، قهرمانلیق و رشادتی عكس اوْلونموشدور.  آشیق  هاوالاری  محبت  و  قهرمانلیق  هاوالارینا  بؤلونسه  ده، اصلینده،  محبت هاوالاریندا قهرمانلیق، قهرمانلیق هاوالاریندا  محبت موْتیولرینه  ده  راست  گلمك  اوْلار. "كوْر‌اوْغلو"،  "میسری"،  "اوْرتا  دیوانی”ده  مردلیك، جسورلوق،  "قمرجان"،  "گؤزلله‌مه"،  "گؤیچگولو"  نده  اوْیناقلیق،  شن  احوال- رۇحیه، "دیلقمی"، "یانیق كرمی"، "تجنیس"ده لیریك محبت دۇیغولاری، قۆسسه و حسرت موْتیولری ایفاده ائدیلیر.

آشیق السگرین یارادیجیلیغیندا محبت لیریكاسی اساس یئر تۇتور. اوْنون شعرلرینده آزاد و صمیمی محبت، نجیب اینسانی كئیفیتلر ترننوم اوْلونور. بۇنونلا برابر، اوْ، سوْسیال یؤنوملو شعرلر یازمیش، بیر سێرا شعرلرینده خالقین آغیر حیاتینی تصویر ائتمیش، ظۆلم و زوْراكیلیغی، اجتماعی عدالتسیزلیگی، مۆرتجئ حاكملر و دین خادیملرینی، جهالت و نادانلیغی، تۆفئیلیلیگی كسكین تنقید ائتمیشدیر. شعرلری یۆكسك بدیی صنعتكارلیق نۆمونه‌سی اوْلدوغوندان درحال تكجه آذربایجاندا دئییل، اوْندان كنارلاردا دا یاییلمیشدیر.

آشیق هاوالاری‌نین فوْرمالاری‌نین    یارادیلماسیندا باشلیجا     پرینسیپ واریانتلیلیقدیر. آشیق هاوالاری‌نین دیاپازوْنو كیچیكدیر، لاكین مۇسیقی ایفاده‌لری‌نین سوْنوندا دیاپازوْن گئنیشله‌نیر. آشیق هاوالاری‌نین ریتمیك خۆصوصیتلری شئرین فوْرما و وزنی ایله علاقه داردیر. اوْنلارین مئلوْدییا و ریتمی‌نین مۆعیینلشدیریلمه‌سینده میصراعلارداكی هئجالارین سایی حلئدیجی روْل اوْیناییر. مۆعاصیر آشیقلارین ان چوْخ ایشلتدیگی شعر فوْرمالاری گرایلی، قوْشما، تجنیس، دیوانی، مۆخممس و س.-دیر. ماراقلیدیر كی، ادبی متنین و مئلوْدییانین خۆصوصیتیندن آسیلی اوْلاراق آشیق السگر بیر هاوا اۆستونده بیر نئچه شعر اوْخویا بیلیردی.

شۇر مقامی و اوْنون شؤبه‌لری آشیق السگرین هاوالاری‌نین مقام اساسیندا باشلیجا یئر تۇتوردو. اوْنون سئگاه، بایاتی-شیراز مقاملاریندا بسته‌لنمیش هاوالاری دا وار. مۇسیقی ایفا اوْلوناركن اساس واسطه‌‌ كیمی سازدان ایستیفاده ائدن اۇستاد بضا بالابانین مۆشاییتی ایله ایفا ائدیردی. مۆشاییتئدیجی مئلوْدییا ووْكال مئلوْدییانین یا عینی اوْلور، یا دا دمكئش فۇنكسییاسینی داشیییردی. اوْنون آشیق هاوالاری‌نین هارموْنیك اساسینی سازین كؤكلریندن ایره‌لی گلن آككوْردلار كوْمپلئكسی تشكیل ائدیردی. بۇنلاردان

"قاراچی كؤكو"، "دیلقمی كؤكو"، "اۆرفانی كؤكو" و س. اساس آككوْردلاردیر. اساساً یۇخاری رئگیسترده اوْخویان آشیق السگر بندین سوْنوندا آشاغی رئگیستره كئچیر و آخیرینجی سسی خئیلی اۇزادیردی كی، بۇ دا عۆمومیلیكده آشیق هاوالاری‌نین ایفاچیلاری‌نین اكثریتینه خاس اوْلان جهتدیر.

قئید ائتمك لازیمدیر كی، آشیقلارین صنعتكارلیق خۆصوصیتلری و اۇستالیقلاریندان آسیلی اوْلاراق عینی هاوا مۆختلیف شكیلده اوْخونور. آذربایجان خالق مۇسیقیسی‌نین باشقا ژانرلاری ایله قارشیلیقلی علاقه‌‌ده اینكیشاف ائتمیش آشیق مۇسیقیسی‌نین، ایلك نؤوبه‌ده آشیق السگر كیمی یۆكسك پئشكارلیغی ایله سئچیلن اۇستادلارین پئشكار مۇسیقی صنعتینه گۆجلو تأثیری اوْلموشدور. بئله كی، اۆ.حاجیبیلی‌نین "كوْر‌اوْغلو"، ر.قلییئرین "شاهسنم"، ق.قارایئو و ج.حاجییئوین "وطن" اوْپئرالاریندا، ق.قارایئوین 3-جۆ سیمفوْنییاسیندا، ف.امیروْوون "آذربایجان سۆیتاسی”ندا و باشقا بستكارلارین اثرلرینده آشیق هاوالاری‌نین اۆسلوب خۆصوصیتلریندن مهارتله ایستیفاده ائدیلمیشدیر.

آشیق السگر اوْریژینال و طبیعی تشبئه، بنزتمه، ایستیاره و س. بدیی تصویر واسطه‌‌لری ایشلتمیش، آشیق پوْئزییاسی‌نین بۆتون نؤولرینده شعر قوْشموش، یئنی فوْرما و آشیق هاوالاری یاراتمیشدیر. آشیق السگرین بدیی یارادیجیلیغی آشیق شئری‌نین اینكیشافینا قۆووتلی تأثیر گؤسترمیش، بۆتون جنوبی قافقازدا، داغیستاندا و بیر سێرا تۆرك‌دیللی خالقلار آراسیندا گئنیش شؤهرت قازانمیشدیر.

آشیق  السگر  1926-جێ  ایلده  بوْیا-باشا  چاتدیغی  آذربایجان  توْرپاغیندا  - گؤیچه ماهالی‌نین آغكیلسه كندینده وفات ائتمیشدیر.

آسیق السگرین ادبی ارثی، دیگر آذربایجان آشیقلاری‌نین ادبی ارثی كیمی توْپلانیب دفعه‌‌لرله نشر ائدیلمیشدیر. بۇنونلا بئله، آذربایجان مدنیتی‌نین بیر چوْخ نایلیتلرینی اؤز آدلارینا چێخان بدنام قوْنشولاریمیز "ائرمه‌نی آشیق مۇسیقیسی"نین مؤوجودلوغو حاقیندا خبرلر یاییر، آشیق هاوالاریمیزی اؤز آدلارینا چێخماق جهدلریندن ال چكمیرلر.

 

بؤلوم لر: آذربایجان تاریخیندن یۆز شخصیییت ،